Werner Christian Wilhelm

<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>

Portret Wilhelma Wernera

Dom Wilhelma Wenera przy ul. Wigury

Christian Wilhelm Werner (ur. 3 marca 1794 r. w Warszawie, zm. 25 maja 1942 r. w Ozorkowie) - znakomity fachowiec, farbiarz w Ozorkowie i Zgierzu.

Rodzinne korzenie

Pochodził ze znanej i szanowanej warszawskiej rodziny. Był synem Samuela Fryderyka Wernera i jego żony Renaty Karoliny Beaty Meisner. Natomiast ojcem Samuela był Christian (Krzysztof) Werner, znany portrecista najpierw króla Augusta III Sasa, a po jego śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przez tego ostatniego został nobilitowany i otrzymał herb Miron.

Przybycie do Ozorkowa

Wilhelm Werner (bo tego imienia używał) został sprowadzony przez Ignacego Starzyńskiego z Warszawy do Ozorkowa po zakończeniu perypetii związanych z dokumentem lokacyjnym. Po przyjeździe otrzymał działkę przy ul. Browarnej (obecnie Wigury) na Strzeblewie w pobliżu Stawu Strzeblewskiego. W kwietniu 1821 r. rozpoczął on budowę domu mieszkalnego i farbiarni. Dom zbudował z drewna, budynek farbiarni postawił murowany. Dla lepszego dostępu do wody przekopał kanał od głównego koryta Bzury, przeprowadzając go obok domu.

Umowa z Komisją Rządową Wojny

W 1823 r. Werner zawarł umowę z Komisją Rządową Wojny na farbowanie sukna dla armii polskiej. Podstawą prawną do zawarcia tej umowy był reskrypt z dnia 3 kwietnia 1823 r. wydany przez prezesa Komisji Wojewódzkiej Rajmunda Rembielińskiego. Najważniejsze punkty tej umowy to:

• Wilhelm Werner w obecności świadków obowiązuje się niniejszym objąć farbiarnię w mieście tutejszym Zgierzu przez p. Saengera, farbiarza założoną, lecz nieukończoną i opuszczoną.
• Wystawiony budynek farbiarni i stajnie z objętymi placami przy ulicy Zegrzanki pod nr 137,138,139,140, położonymi staje się własnością p. Wernera, farbiarza wraz z należącymi do nich zagrodami.
• P. Werner przyrzeka i obowiązuje się założenie całej farbiarni najdokładniej uskutecznić.
• Zastrzega się wyraźnie, iż nie wolno będzie p. Wernerowi pod żadnym pozorem po urządzeniu farbiarni w Zgierzu brać sukna ze Zgierza do farbiarni w Ozorkowie.
• Ponieważ p. Werner sam nie może zamieszkać w Zgierzu zobowiązuje się usadzić swego majstra.
• P. Werner wchodząc w osadę farbiarni zgierskiej nabył zarazem wszelkie dobrodziejstwa przez, rząd nadane. (Najważniejszym przywilejem był przyznany Wernerowi monopol na farbowanie przędzy i tkanin w Zgierzu. Miał zapewnione, że w ciągu dziesięciu lat nie wolno nikomu w osadzie Zgierz ani obok osady żadnej farbiarni zakładać).
• Gdyby p. Werner miał zamiar zakład farbiarni komu innemu odsprzedać, to wprzód konsens od rządu uzyskać powinien.
• Umowa powyższa nie tylko jest obowiązująca p. Wernera ale i jego sukcesorów w całej rozciągłości.

Wilhelm Werner wywiązał się z wszystkich zobowiązań zawartych w umowie, prowadząc wzorowo farbiarnię w Zgierzu. Prawdopodobnie po śmierci męża wdowa Matylda Werner oddała zgierską farbiarnię, którą przejął majster pozostawiony przez Wilhelma.

Barwniki

Głównym barwnikiem używanym przez Wernera było indygo, którego zużywał rocznie w ilości 250 tysięcy funtów za sumę 600 000 zł. Był to niebieski barwnik stosowany już w starożytnych Indiach. Dzięki kupcom do Europy trafił w średniowieczu. Do farbowania Werner używał też bardzo cenionego na rynku barwnika zwanego czerwienią turecką. Jak wiemy, mundury wojskowe były wówczas niezwykle barwne, ale i bardzo trwałe. Do lamusa musiano więc odstawić tradycyjne barwniki wiejskich farbiarzy, jak: dąb, orzech czy cebulę. Dzięki działalności Wernera jakość farbowanych tkanin ogromnie wzrosła, gdyż barwniki, których używał, były wysokiej klasy.

Pierwsze połączenie ozorkowskich rodów

Już w tym czasie, co jest warte odnotowania, dwa główne rody ozorkowskie po raz pierwszy połączyły się. Siostra Christiana Wilhelma Wernera - Henrietta Wilhelmina Werner - poślubiła Mathiasa Fryderyka Schlóssera.

Sukcesy i osobiste porażki

Rok 1825 także zapisał się na trwałe w życiu Christiana. Otóż Werner bardzo skutecznie reklamował swe wyroby na wystawach krajowych. Władze dostrzegły zdolnego i ambitnego farbiarza, odznaczając go medalem św. Anny. Jednak w życiu osobistym Werner poniósł wielką stratę, gdyż jego żona Anna zmarła 24 września 1825 r., trzy miesiące po urodzeniu syna Ferdynanda.

W 1826 r. Wilhelm Werner przed notariuszem powiatu zgierskiego Józefem Stokowskim złożył osobiście oświadczenie, które potwierdza, że przybywszy do Ozorkowa, nie posiadał majątku i wszystkiego dorobił się własną pracą, czerpiąc także zyski z farbiarni w Zgierzu. Był przecież świetnym fachowcem, a farbiarnia w Ozorkowie, która należała do najlepszych, w 1830 r. została oficjalnie uznana za największą i najlepszą w całym Królestwie Polskim.

Powtórne małżeństwo

Oświadczenie to miało niewątpliwie związek z tym, że wkrótce Christian ożenił się z Matyldą Reitzenstein - ur. w 1799 r. w Łomży. Ślub odbył się 18 listopada 1826 r., a 26 sierpnia 1827 r. Matylda urodziła Wilhelmowi pierwsze dziecko. Był nim Józef - przyszły współwłaściciel cukrowni w Leśmierzu. W sumie mieli dwanaścioro dzieci. Każde z nich otrzymało bardzo znaczny posag, a mianowicie: każda córka po 100 tys. rubli, a każdy syn nieruchomość, np. majątek ziemski, folwark, cukrownię lub coś równorzędnego.

Posiadłości ziemskie

Wilhelm Werner był też właścicielem Leśmierza. Przed 1830 r. kupił także dużą posiadłość w Lućmierzu. Zakupioną tam wieś przekształcono na folwark z dworem (obecnie Lućmierz - dworek). Do posiadłości Wernera należał także las. Ogółem posiadłość ta liczyła 3106 mórg. Nazwisko Werner łączono także z majątkami w Leźnicy Wielkiej (obecnie lotnisko), Karsznicach, Skotnikach, Borszynie. Pod względem finansowym wiodło mu się nadal znakomicie. Nawet regres, który zrujnował cały przemysł wełniany (po upadku powstania listopadowego), nie dotknął Wernera. Jemu bowiem nie robiło różnicy, że zamiast wełny farbuje bawełnę, na którą był ogromny popyt w kraju.

Wsparcie finansowe budowy kościoła

Tablica w kościele

W 1840 r. rozpoczęto budowę kościoła ewangelicko-augsburskiego w Ozorkowie. Projekt wraz z kosztorysem wykonał ówczesny architekt Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu – Piotr Erydrych. Jednakże koszt budowy kościoła znacznie przekraczał możliwości finansowe ozorkowskiej parafii. Dalsza budowa kościoła stanęła pod znakiem zapytania. Wtedy też z pomocą finansową pospieszył Wilhelm Werner i już w pojedynkę kontynuował budowę świątyni, najbardziej okazałej budowli sakralnej wzniesionej w I poł. XIX w. w Centralnej Polsce. Niestety główny fundator kościoła nie doczekał pierwszej mszy świętej, która odbyła się kilka miesięcy po jego śmierci, 9 października 1842 r. Wdzięczni parafianie ufundowali mu tablicę, która została wmurowana w ścianę kościoła.

Śmierć

Christian Wilhelm Werner zmarł przedwcześnie w roku 1842, mając zaledwie 48 lat. Po jego śmierci farbiarnię prowadziła jego żona Matylda (z d. Reitzenstein), która okazała się kobietą bardzo zaradną i wytrzymałą na trudy życia.

Oprac. Dorota Żerkowska