Zabytkowe domy w Ozorkowie: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| Linia 105: | Linia 105: | ||
| − | Jest to budynek dwupiętrowy, dziewięcioosiowy frontalnie zwrócony na rynek, | + | Jest to budynek dwupiętrowy, dziewięcioosiowy frontalnie zwrócony na rynek, z jedynym w mieście półszczytowym dachem.<br/> |
W osi środkowej brama wjazdowa prowadzi do zabudowanego oficynami podwórza. Łuk korony bramy ozdobiony jest pośrodku klincem, a nad nim profilowanym gzymsem kordonowym<ref>Rodzaj gzymsu zewnętrznego dzielącego płaszczyznę ściany poprzez obieganie jej dla zaakcentowania podziału na kondygnacje.</ref> wspartym na kroksztynach<ref>Architektoniczny element podtrzymujący (np. balkon, wykusz, ganek, gzyms), osadzony w ścianie i wydatnie z niej wystający.</ref>. Stosunkowo skromna ornamentyka parteru ogranicza się do pilastrów narożnikowych i flankujących bramę.<br/> | W osi środkowej brama wjazdowa prowadzi do zabudowanego oficynami podwórza. Łuk korony bramy ozdobiony jest pośrodku klincem, a nad nim profilowanym gzymsem kordonowym<ref>Rodzaj gzymsu zewnętrznego dzielącego płaszczyznę ściany poprzez obieganie jej dla zaakcentowania podziału na kondygnacje.</ref> wspartym na kroksztynach<ref>Architektoniczny element podtrzymujący (np. balkon, wykusz, ganek, gzyms), osadzony w ścianie i wydatnie z niej wystający.</ref>. Stosunkowo skromna ornamentyka parteru ogranicza się do pilastrów narożnikowych i flankujących bramę.<br/> | ||
Na drugiej osi na prawo od bramy znajduje się wejście do apteki, która funkcjonuje tu niemal „od zawsze”, a na lewej skrajnej osi jest wejście do ozorkowskiego oddziału PTTK.<br/> | Na drugiej osi na prawo od bramy znajduje się wejście do apteki, która funkcjonuje tu niemal „od zawsze”, a na lewej skrajnej osi jest wejście do ozorkowskiego oddziału PTTK.<br/> | ||
| Linia 112: | Linia 112: | ||
W podziale pionowym elewacje piętra zdobią wąskie pilastry obramowujące otwory okienne po bokach i wieńczące je nadproża. Natomiast w podokniach przecinające się pilastry<ref>Lokalne pogrubienie ściany w formie płaskiego filara ustawionego przy ścianie, nieznacznie występującego przed lico ściany.</ref> z gzymsem podokiennym i kordonowym tworzą prostokątne płyciny. | W podziale pionowym elewacje piętra zdobią wąskie pilastry obramowujące otwory okienne po bokach i wieńczące je nadproża. Natomiast w podokniach przecinające się pilastry<ref>Lokalne pogrubienie ściany w formie płaskiego filara ustawionego przy ścianie, nieznacznie występującego przed lico ściany.</ref> z gzymsem podokiennym i kordonowym tworzą prostokątne płyciny. | ||
Wszystkie te dekoracyjne elementy architektoniczne dodatkowo akcentuje i wzbogaca kontrastująca tło imitujące fakturę muru ceglanego, który faktycznie jest wynikiem udanego zbiegu malarskiego.<br/> | Wszystkie te dekoracyjne elementy architektoniczne dodatkowo akcentuje i wzbogaca kontrastująca tło imitujące fakturę muru ceglanego, który faktycznie jest wynikiem udanego zbiegu malarskiego.<br/> | ||
| − | Obiekt ten pełnił różne funkcje, między innymi mieściły się w nim teatr a potem kino. Prawdopodobnie w tym samym budynku należącym do p. Majewskiego, lub sąsiadującym z nim, położonym u zbiegu placu Jana Pawła II i ul. Listopadowej, mieścił się też znany hotel, w którym przebywali późniejsi laureaci literackiej nagrody Nobla, Henryk Sienkiewicz i Władysław S. Reymont. <ref>Żródło: Frątczak S., ''Spacer po Ozorkowie. Trasa 6: Plac Jana Pawła II - cd.'', [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2015, nr 18, s. 10.</ref><ref>''Architektoniczne walory Ozorkowa'', red. Danuta Trzcińska, Ozorków 2011, s. 24. Na podstawie tekstu Stanisława Frątczaka.</ref> | + | Obiekt ten pełnił różne funkcje, między innymi mieściły się w nim teatr, a potem kino. Prawdopodobnie w tym samym budynku należącym do p. Majewskiego, lub sąsiadującym z nim, położonym u zbiegu placu Jana Pawła II i ul. Listopadowej, mieścił się też znany hotel, w którym przebywali późniejsi laureaci literackiej nagrody Nobla, Henryk Sienkiewicz i Władysław S. Reymont. <ref>Żródło: Frątczak S., ''Spacer po Ozorkowie. Trasa 6: Plac Jana Pawła II - cd.'', [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2015, nr 18, s. 10.</ref><ref>''Architektoniczne walory Ozorkowa'', red. Danuta Trzcińska, Ozorków 2011, s. 24. Na podstawie tekstu Stanisława Frątczaka.</ref> |
Wersja z 13:44, 28 kwi 2016
Opis wybranych zabytkowych domów wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Miasto Ozorków.
Spis treści
Dom postrzygacza
Skromny, stary budynek, znajdujący się przy ul. Wyszyńskiego pod nr 26. Pochodzi z II poł. XIX w. i reprezentuje styl klasycystyczny. Należał prawdopodobnie do postrzygacza, czyli rzemieślnika, który skracał włókna wystające nad powierzchnią wyprodukowanej surowej tkaniny.
Ten siedmioosiowy, parterowy budynek z mieszkalnym poddaszem, pokryty jest stromym naczółkowym dachem[1] Zwraca szczególną uwagę w jego środkowej części lekko wysunięty ryzalit[2]spełniający funkcję portyku[3] z otworem drzwiowym flankowanym, tzn. otoczonym dwiema półkolumnami podtrzymującymi belkowanie, osadzonymi na niskich kwadratowych cokołach.
Dziś ten dom, nawiązujący swą architekturą do tradycyjnych dworków szlacheckich, dużo stracił w wyniku nieodpowiednich działań remontowych, jak np. dobudowanie z prawej strony jednoosiowego aneksu. Ponadto dotychczasowe dwuszczelinowe okna, dzielące je na sześć pól, zostały wymienione na dwa rodzaje różniące się konstrukcją.
Dawniej dom był własnością Podmeckich. W lewej jego części rodzina Chmieleckich prowadziła restaurację, w której można było pograć w bilard[4].
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 28.
Przypisy
- ↑ Dach dwuspadowy z dodatkowymi, niewielkimi, trójkątnymi połaciami (zwanymi naczółkami) umieszczonymi ukośnie w górnej części ścian szczytowych .
- ↑ Część budynku wystająca przed lico muru.
- ↑ Część budynku na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierają dach, otwarta co najmniej z jednej strony, najczęściej jedno- lub dwukondygnacyjna.
- ↑ Źródło: Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2014, nr 10, s. 10.
Dom murowany, ul. Wyszyńskiego 2
Stojący przy ulicy Wyszyńskiego 2 dom jest jednym z najstarszych budynków w mieście. Wzniesiony został w 1825 r. przez Karola Teodora Weila, założyciela pierwszej w mieście apteki. Weilowie byli znaną w Warszawie rodziną o tradycjach aptekarskich.
Jest to zabytek o dużych walorach architektonicznych. Osadzony na niskim cokole, ale za to pokryty wielką połacią naczółkowego dachu[1], prezentuje interesującą elewację.
Odmiennie niż w innych zabytkowych domach naszego miasta, ten ma lekko wysunięte ryzalityref>występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach, stanowiący jego organiczną część.</ref> na pięcioosiowych skrzydłach, przez co trzyosiowy środek ma nieco cofnięty. Tu znajduje się otwór drzwiowy do sieni, kiedyś na tzw. przestrzał, obecnie przebudowanej.
Należy podkreślić dobre proporcje nie tylko całej bryły, ale i detali, jak obramowania otworów okiennych profilowanymi opaskami i oryginalnym szczelinowaniem samych okien, szczególnie tych zamkniętych półkoliście w środkowej części elewacji. Wzbogaca ją doskonały gzymsowany fronton z okrągłym przeźroczem w środku. Dodatkowym elementem zdobiącym budynek jest opasujący go gzyms międzykondygnacyjny i balkon z ażurową balustradą pięknej kowalskiej roboty.
Całość budynku sprawia wrażenie rezydencji, a nie domu spełniającego funkcje mieszkalno – usługowe.
Mimo iż już dawno kamienica ta zmieniła właściciela, „od zawsze” funkcjonuje tu apteka.[2]
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 22
Przypisy
- ↑ dach dwuspadowy z dodatkowymi, niewielkimi, trójkątnymi połaciami (zwanymi naczółkami) umieszczonymi ukośnie w górnej części ścian szczytowych.
- ↑ Źródło: Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2015, nr 5, s. 10.
Dom murowany, ul. Wyszyńskiego 4
Kamienica nr 4 z połowy XIX w. należała w okresie międzywojennym do Prusinowskich, jednej z najbogatszych rodzin żydow¬skich Ozorkowa. Jeden z braci prowadził tu restaurację w miejscu dzisiej¬szej „Stylowej", drugi był właścicielem składu drewna i zmechanizowanego zakładu stolarskiego. Interesującym elementem architektonicznym elewacji budynku jest cokół wyłożony płytami piaskowca i gzymsy.[1]
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 23.
Przypisy
- ↑ Źródło: Architektoniczne walory Ozorkowa, red. Danuta Trzcińska, Ozorków 2011, s. 21. Na podstawie tekstu Stanisława Frątczaka.
Dom murowany, ul. Wyszyńskiego 8
Ten piętrowy budynek pochodzi z 1838 r. i z chwilą powstania został zaplanowany wyłącznie do celów mieszkalnych, o czym świadczy liczba 30 znajdujących się w nim izb oraz brak otworów wejściowych w elewacji frontowej, które prowadziłyby do pomieszczeń sklepowych.
Wejście w skrajnej lewej osi zajmowane przez zakład fotograficzny zostało otwarte współcześnie.
Budynek osadzony na wysokim fundamencie pokryty jest okazałą połacią dwuspadowego dachu o naczółkowym szczycie, tak charakterystycznym dla domów stawianych w XIX w.
W dziewięcioosiowej elewacji trzy osie środkowe uwypukla płytki ryzalit zwieńczony facjatą z trzema oknami, którą zdobi trójkątny szczyt. Wejście do budynku usytuowane jest centralnie i prowadzi do sieni na tzw. przestrzał, czyli prosto w podwórze. W sieni znajdują się drewniane schody jednobiegowe prowadzące do mieszkań na piętrze z zachowaną jeszcze tralkową balustradą.
Z elementów zdobiących pierwotną elewację pozostał tylko gzyms uskokowy facjaty i podokapowy głównej bryły budynku.
Ten imponujący rozmiarami dom postawił Teodor Raabe, właściciel majątku ziemskiego w Siedlcu (pow. łęczycki), który w l. 1820-1832 pełnił funkcję burmistrza Ozorkowa. Po jego śmierci budynek przeszedł w ręce żydowskich właścicieli.
Ostatnimi do wojny byli Daneygiszrowie. Od 1946 r. stał się własnością rodziny Otto.[1]
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 25.
Przypisy
- ↑ Żródło: Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2015, nr 3, s. 10.
Dom drewniany, ul. Wyszyńskiego 20
Jeden z nielicznych domów drewnianych usytuowanych w Alejach. Takich domów do okresu wojennego było o wiele więcej, zostały one jednak rozebrane przez niemieckiego okupanta ze względu na cenny materiał budowlany. A pochodził on z XIX-wiecznych borów, które otaczały Ozorków (dawne Samborze, a obecnie Nowe Miasto). Budynek został wzniesiony w trzecim ćwierćwieczu XIX w. Ściany z grubych bali oszalowane deskami osadzone zostały na ceglanym, niskim cokole zbudowanym na planie prostokąta. Osiem otworów okiennych o biało malowanych ramach nieco rozjaśnia ciemną elewację budynku. Środkową jej oś stanowi otwór drzwiowy prowadzący do sieni na tzw. przestrzał, czyli wiodący na podwórze. Warto też zajrzeć do sieni, gdzie możemy podziwiać drewniane schody o sękatych stopniach, które służą mieszkańcom już półtora wieku[1]. Z przykrywającej dom ogromnej połaci dwuspadowego dachu krytego papą wyrasta aż pięcioosiowa facjata zwieńczona trójkątnym szczytem z okienkiem półkoliście zamkniętym w środku. Identyczna facjata znajduje się od strony podwórza. Ten wiekowy dom jest drugą w mieście budowlą o jeszcze starosłowiańskiej konstrukcji wieńcowej ścian stawianych z bali, na węgłach łączonych w tzw. zrąb, bez potrzeby użycia gwoździ, co widać od strony szczytowej ściany budynku. Posesja w okresie międzywojennym była wspólną własnością kilku Żydów. Mieściła się w nim wówczas prowadzona przez Brzezińskiego razura, jak wówczas nazywano zakład fryzjerski[2].
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 27.
Przypisy
Dom drewniany, ul. Wyszyńskiego 33
Pod numerem 33 przy ul. Wyszyńskiego znajduje się najstarszy drewniany budynek w Ozorkowie, który został wybudowany w 1835 r. i do 1939 r. należał do żydowskiej rodziny Hersza, Chaji i Sury Rozenkranców. Po ostatnim remoncie i starannej renowacji jego elewacja frontowa prezentuje się bardzo interesująco. Składa się na nią ściana oszalowana deskami w przeplatającym się układzie poziomym i pionowym, co daje ciekawy efekt plastyczny.
W tym siedmioosiowym domu centralną oś stanowi prostokątny otwór drzwiowy flankowany dwoma deskowanymi pilastrami o kanelurowanych ząbkowanych) trzonach. Na nich, imitujących jakby kolumny, wspiera się facjatka przykryta dwuspadowym dachem, przed remontem z trzyskrzydłowym oknem, teraz z oszklonym otworem prostokątnym.
Nad nim widnieje rok budowy 1835. Facjatka zwieńczona jest trójkątnym szczytem dekorowanym stylizowanym kwiatem.
Cała ta efektowna elewacja, osadzona dawniej na otynkowanej podmurówce, teraz wyłożonej jasnymi płytkami z piaskowca, przykrywa konstrukcję szkieletową typu łątkowo - sumikowego zbudowaną z bali drewnianych, stosowaną od wieków w polskim budownictwie.
Budynek przed wojną służył bardzo różnorodnym celom. Szukających rozrywki zapraszał do restauracyjki na piwko i bilard, natomiast pobożnych Żydów do innego pomieszczenia na modły.
Tu miał również swój warsztat krawiecki żydowski mistrz igły o nazwisku Storch, szyjący najelegantsze w Ozorkowie fraki i smokingi.
Mistrz obsługiwał klientów w ich domach, gdzie dostarczał gotowe ubrania, zawożąc je zawsze dorożką.
Dzisiaj dom ten, nawiązując do międzywojennej tradycji, też zaprasza do klimatycznego lokalu o nazwie „Fiolet” na kawę i herbatę.[1]
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 29.
Przypisy
- ↑ Żródło: Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2014, nr 16, s. 10.
Dom murowany, Plac Jana Pawła II 16
Dom rodziny Brauze, która od kilku pokoleń zajmowała się rzemiosłem rzeźniczym.
Budynek dobrze konserwowany i przed paru laty odnowiony stanowi ozdobę zachodniej pierzei dawnego rynku. Zbudowany w 2. ćwierćwieczu XIX w. nakryty dachem naczółkowym, z wejściem o interesującej stolarce ujętym dwoma pilastrami, reprezentuje styl klasycystyczny. Stanowi typowy przykład budynku o funkcjach mieszkalno-handlowych, o czym świadczą w skrajnych osiach wejścia do dawnych składów. Wjazd na podwórze, gdzie zwykle były zabudowania magazynowe i warsztaty rzemieślnicze (tu pracownia wędliniarska), prowadzi przez bramę obok budynku.[1]
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 8
Przypisy
- ↑ Architektoniczne walory Ozorkowa, red. Danuta Trzcińska, Ozorków 2011, s. 25. Na podstawie tekstu Stanisława Frątczaka.
Dom murowany, plac Jana Pawła II 17
Jest to budynek dwupiętrowy, dziewięcioosiowy frontalnie zwrócony na rynek, z jedynym w mieście półszczytowym dachem.
W osi środkowej brama wjazdowa prowadzi do zabudowanego oficynami podwórza. Łuk korony bramy ozdobiony jest pośrodku klincem, a nad nim profilowanym gzymsem kordonowym[1] wspartym na kroksztynach[2]. Stosunkowo skromna ornamentyka parteru ogranicza się do pilastrów narożnikowych i flankujących bramę.
Na drugiej osi na prawo od bramy znajduje się wejście do apteki, która funkcjonuje tu niemal „od zawsze”, a na lewej skrajnej osi jest wejście do ozorkowskiego oddziału PTTK.
Między drzwiami a witryną znajduje się granitowa tablica upamiętnia egzekucję ozorkowskiego bohatera Powstania Styczniowego - Wawrzyńca Jeziorskiego.
Znacznie bogatsze w elementy dekoracyjne jest piętro tej kamienicy. Dzielą je w poziomie trzy profilowane gzymsy: kordonowy, podokienny oraz podokapowy. Ten ostatni odcinkowo w przestrzeniach międzyokiennych wzbogacony jest kroksztynami.
W podziale pionowym elewacje piętra zdobią wąskie pilastry obramowujące otwory okienne po bokach i wieńczące je nadproża. Natomiast w podokniach przecinające się pilastry[3] z gzymsem podokiennym i kordonowym tworzą prostokątne płyciny.
Wszystkie te dekoracyjne elementy architektoniczne dodatkowo akcentuje i wzbogaca kontrastująca tło imitujące fakturę muru ceglanego, który faktycznie jest wynikiem udanego zbiegu malarskiego.
Obiekt ten pełnił różne funkcje, między innymi mieściły się w nim teatr, a potem kino. Prawdopodobnie w tym samym budynku należącym do p. Majewskiego, lub sąsiadującym z nim, położonym u zbiegu placu Jana Pawła II i ul. Listopadowej, mieścił się też znany hotel, w którym przebywali późniejsi laureaci literackiej nagrody Nobla, Henryk Sienkiewicz i Władysław S. Reymont. [4][5]
Obiekt jest zabytkiem wpisanym do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w poz. 9.
Przypisy
- ↑ Rodzaj gzymsu zewnętrznego dzielącego płaszczyznę ściany poprzez obieganie jej dla zaakcentowania podziału na kondygnacje.
- ↑ Architektoniczny element podtrzymujący (np. balkon, wykusz, ganek, gzyms), osadzony w ścianie i wydatnie z niej wystający.
- ↑ Lokalne pogrubienie ściany w formie płaskiego filara ustawionego przy ścianie, nieznacznie występującego przed lico ściany.
- ↑ Żródło: Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 6: Plac Jana Pawła II - cd., [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2015, nr 18, s. 10.
- ↑ Architektoniczne walory Ozorkowa, red. Danuta Trzcińska, Ozorków 2011, s. 24. Na podstawie tekstu Stanisława Frątczaka.
Oprac. i zdj. Dorota Żerkowska
