Orpiszewski Stefan Andrzej

Z Ozopedia - internetowa Encyklopedia miasta i gminy Ozorków
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Stefan Andrzej Orpiszewski h. Junosza (ur. 30 listopada 1906 r. w Bronowicach[1], zm. 3 maja 1945 r. w Zatoce Lubeckiej) – oficer Wojska Polskiego, zastępca kierownika bielnika w fabryce schlösserowskiej.

Biografia

Był synem Tadeusza Marka Andrzeja Orpiszewskiego, właściciela Bronowic, i Wandy Lucyny z Paprockich. Była to rodzina o szlacheckich korzeniach, pieczętująca się herbem Junosza.

Poślubił córkę Adolfa von Legisa, nauczycielkę Annę Magdalenę Legisównę, z którą miał syna Andrzeja. W latach międzywojennych często brał udział w zawodach jeździeckich – w Warszawie (l. 1934–1939), „Militari” (1935), w Jeździeckich Mistrzostwach Polski (1938), w Zakopanem (1939), Truskawcu (1939), Gnieźnie (1939) i Gdyni (1939). Na dzień 1 września 1939 r. był porucznikiem i dowódcą 3. szwadronu 1. Pułku Szwoleżerów im. Józefa Piłsudskiego. Później awansował na stopień rotmistrza.

Pokwitowanie przekazu pieniężnego na kwotę 50 marek Reichsmark dla więźnia obozu koncentracyjnego Neuengamme pod Hamburgiem Stefana Orpiszewskiego. Data stempla pocztowego 17 września 1943 r.

Od września 1939 r. do 7 marca 1942 r. był zastępcą kierownika bielnika, Czesława Telatyckiego. W tym czasie mieszkał z rodziną przy ul. Listopadowej 16 (na pierwszym piętrze dzisiejszego Urzędu Stanu Cywilnego). Z nieznanych powodów został zatrzymany przez Niemców w Łodzi i osadzony 14 maja 1942 r. w obozie koncentracyjnym Auschwitz (numer więźnia 35564). Następnie przewieziono go do obozu Neuengamme (numer więźnia 18670), skąd pod koniec wojny trafił na statek Thielbeck, jednostkę SS Cap Arcona[2].

Okoliczności śmierci Stefana Orpiszewskiego nie są znane. Wiadomo jednak, że 26 kwietnia 1945 r. na statek Cap Arcona i jego mniejsze jednostki, Thielback i Athen, wprowadzono 6,5 tys. więźniów z obozu Neuengamme i ok. 400 z obozu Wesoła (podobóz Auschwitz). Wszystkie trzy statki zakotwiczone były w Zatoce Lubeckiej i miały zostać zatopione razem z więźniami. Jednak 2 maja 1945 r., po wstrzymaniu działań wojennych na lądzie, alianci wezwali wszystkie jednostki morskie pływające pod banderą III Rzeszy do natychmiastowego zawinięcia do portu. W przeciwnym wypadku miały zostać one zbombardowane. Do wezwania zastosował się tylko kapitan statku Athen.

3 maja, po upłynięciu określonego przez aliantów czasu, Cap Arcona i Thielbeck zostały zaatakowane przez samoloty RAF. Atak przeżyło tysiąc osób, jednak marynarze Kriegsmarine oraz uzbrojeni cywile strzelali do tych, którzy uratowali się na morzu czy zdołali dopłynąć do brzegu. Dzięki nadejściu wojsk brytyjskich ocalało ok. 350 osób. Była to jedna z największych katastrof morskich w dziejach.

Bibliografia

  1. Alfabetyczny spis oficerów, reprezentujących barwy pułku w l. 1921-1939 na imprezach konnych, zawodach krajowych i zagranicznych, za: https://forum.dobroni.pl/f/1-pulk-szwolezerow/39386/25
  2. https://pl.wikipedia.org/wiki/SS_Cap_Arcona

Oprac. Marianna Różalska

Przypisy

  1. Bronowice – wieś w woj. łódzkim, w pow. brzezińskim.
  2. Przed wojną był to luksusowy niemiecki liniowiec, lecz od 1944 r. służył Niemcom do przewożenia uchodźców i więźniów.