Synagoga

<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>

Fragment synagogi

Osadnictwo żydowskie w Ozorkowie

Jak wiemy, do 1939 r. Ozorków był miastem wielokulturowym, gdzie Żydzi stanowili dość znaczną liczebnie społeczność.
Pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się w mieście w niedługim czasie po nadaniu Ozorkowowi prawa miejskich, czyli po 1816 r. Po niespełna trzech latach powstała gmina żydowska. Dalszy wzrost populacji wyznania mojżeszowego był spowodowany rozwojem przemysłowym miasta i odpowiednimi warunkami prawnymi, jakie zapewnił jego właściciel Ignacy Starzyński. Te czynniki sprawiły, że w niedługim czasie ludność żydowska osiągnęła blisko 50% populacji XIX-wiecznego Ozorkowa. Społeczność żydowska znacząco dominowała w sektorze handlowym i przemysłowym, co miało istotne przełożenie na rozwój miasta.

Porozumienie z dziedzicem

Na mocy porozumienia z dnia 21 lutego 1821 r. zawartego z ówczesnym dziedzicem przed notariuszem Sebastianem Starzyńskim w Zgierzu, Żydzi mieli zagwarantowany plac pod budowę swojej świątyni, a także wyznaczony teren na cmentarz, potocznie zwany „kirkutem”. Starzyński zobowiązał się jeszcze dostarczyć starozakonnym materiały budowlane na ogrodzenie kirkutu i pod budowę synagogi.

Synagogi

Pierwsza synagoga, drewniana, stała gdzieś przy ul. Listopadowej. Następna, już murowana, powstała w 1854 r. i znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie stoi poczta. Poza funkcją sakralną w budynku odbywały się zgromadzenia kahału, czyli władz gminy żydowskiej i posiedzenia trybunału rabinowego. Rabin był administratorem gminy żydowskiej, celebrantem modlitw i autorytetem w sprawach religijnych.

Wygląd zewnętrzny synagogi

Z ocalałego zdjęcia pokazującego fragment synagogi widzimy, że była ogrodzona ażurowym metalowym parkanem na podmurówce, z wejściem flankowanym prostokątnymi słupami z osadzonymi w nich stylowymi latarenkami, zamkniętymi w szklanych wielobocznych koszach.
Elewacja frontowa budynku posadowionego na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu była wyraźnie wysuniętymi skrajnymi ryzalitami, przez co nieco od nich szersza część środkowa była cofnięta.
W tej części znajdowały się dwuskrzydłowe drzwi z bogato ornamentowym nadprożem. Wejście do nich prowadziło z podestu poprzedzonego prostopadłymi schodkami.
Wewnątrz synagogi od elewacji frontowej rozświetlały bogato szczebelkowane otwory okienne zamknięte półkoliście, po jednym o wydłużonym kształcie na ryzalitach i jednym szerszym nad otworem drzwiowym.

Wygląd wewnętrzny

Nie mamy co prawda opisu wnętrza ozorkowskiej bożnicy, ale jak w każdej innej nie mogło zabraknąć bimy – podium otoczonego balustradą i baldachimem, skąd odczytywano święte teksty i modlitwy, arki – świętej skrzyni mieszczącej zwoje tory, menory – siedmioramiennego świecznika liturgicznego, specjalnego podium dla rabina i kantora, a także babińca – osobnego pomieszczenia dla kobiet i szeregu innych elementów religijnego wyposażenia.

Okres okupacji niemieckiej

W okresie okupacji niemieckiej, trwającej od września 1939 r., Niemcy budynek najpierw zdewastowali, a następnie 11 listopada 1939 r. podpalili. Gruzy zostały użyte do prac remontowo-budowlanych na terenie miasta. Z cegieł zbudowano domy niemieckiego osiedla na Nowym Mieście zwanego Neue Heimat (Nowa Ojczyzna).
Obecnie stoi w tym miejscu budynek poczty.

Źródło

Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., W: Wiadomości Ozorkowskie 2014, nr 14, s. 10.

Oprac. Dorota Żerkowska