Skalski Kazimierz

Kazimierz Skalski – ps. Zapora porucznik – (ur. 23 IV 1924 r. w Ozorkowie - zm. 28 stycznia 1948 r. okolice Wielunia)

Syn Franciszka i Heleny z d. Lipska. Pochodził z rodziny robotniczej. Wykształcenie średnie niepełne - naukę odbywał w gimnazjum w Zgierzu do wybuchu wojny w 1939 r. Ostatni adres zamieszkania w Ozorkowie do 1945 r. - ulica Praga 22.

Działalność podziemna w czasie II wojny światowej

Kazimierz Skalski do 1941 r. pracował fizycznie w referacie aprowizacji Urzędu Miejskiego w Ozorkowie. W listopadzie został wywieziony na roboty przymusowe do Düsseldorfu w Niemczech, z których uciekł w połowie czerwca 1944 r. Na przełomie 1944 r. a 1945 r. był wywiadowcą w Obwodzie Łęczyca AK krypt. „Ogrody” podległy rozkazom ppor. Józefa Kubiaka „Pawła” – szefa łączności w tymże obwodzie. W styczniu 1945 r. pracował w młynie u swojego szwagra Zygmunta Tatarowicza (członka AK) w Krzeszowie (pow. Łęczyca).

Konspiracja antykomunistyczna

Na początku lipca 1945 r. wstąpił w szeregi Grupy Egzekucyjnej NSZ „Błyskawica” ppor. Mariana Grabskiego „Speca” operującego w pow. Łódź, przydzielony do patrolu „Pawła”, jako zastępca. Po rozbiciu oddziału przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Łodzi został zdekonspirowany. W dniu 15 września 1945 r. razem z „Pawłem” przyłączył się do organizacji „Niepodległość” kierowanej przez Eugeniusza Kokolskiego „Groźnego” powstałej w Łodzi, posiadającej placówki konspiracyjne w terenie pow. Łęczyca, Brzeziny, Kalisz, Turek, Konin, Koło i Sieradz. Po sformowaniu oddziału partyzanckiego na rozkaz komendanta 18 października 1945 r. K. Skalski został dowódcą plutonu. Jego oddział w ramach samoobrony prowadził walki z siłami bezpieczeństwa na terenie powiatu łęczyckiego i sieradzkiego. Przeprowadzał również ekspropriacje na spółdzielnie i urzędy państwowe, niszczył akta kontyngentowe i nakładał kary chłosty i kontrybucje na lokalnych komunistów. 6 grudnia 1946 r. w Księżnych Młynach doszło do podzielenia zgrupowania „Groźnego” na dwa plutony dywersyjne. Bezpośrednią przyczyną rozejścia się oddziałów „Groźnego” i „Pawła” była potyczka z grupą operacyjną MO i UB z Sieradza w rejonie leśniczówki w Miłkowie 16 grudnia 1945 r. Łączność z „Groźnym” utrzymywano jedynie przez kurierów podziemia m.in. Kazimierza Gieragę „Cygana” z Ozorkowa i Jana Filipkowskiego do marca 1946 r., tj. do likwidacji formacji „Niepodległość”. Nowo powstałą jednostką pn. Grupa Dywersyjna AK „Błyskawica” kierowali: komendant - ppor. „Paweł”, zastępca, szef dywersji, dowódca siedmioosobowego patrolu - „Zapora” od 30 grudnia 1945 r. operującego w pow. łęczyckim i sieradzkim. Do marca 1946 r. oddział ten przeprowadził kilkanaście akcji likwidacyjno-ostrzeżeniowych w tym również rekwizycyjnych. Z powodu prowadzonych pacyfikacji UB „Zapora” wraz z oddziałem ewakuował się na teren pow. sieradzkiego. Główną placówką konspiracyjną był Włyń w pow. Sieradzkim. Uzupełniony kadrowo i materiałowo oddział „Zapory” stoczył bój 14 marca 1946 r. z funkcjonariuszami MO w Wierzchach. W wyniku zdobycia posterunku zarekwirowano płaszcze wojskowe i broń z amunicją. Po nieudanej akcji rozbicia komendy MO w Złoczewie jednostka „Zapory” wycofała się do wsi Huta. Po zorganizowaniu transportu, dwoma konnymi podwodami oddział podążył w kierunku Wielunia. W nocy 17 III 1946 r. w okolicach Janowa wpadł w zasadzkę zorganizowaną przez G.O. KBW i UB Wieluń. W wyniku starcia oddział partyzancki został rozbity.Po mimo zamieszania w szeregach partyzantów udało im się wydostać z okrążenia. W kwietniu 1946 r. resztki Grupy Dywersyjnej AK „Błyskawica” włączono do struktur Konspiracyjnego Wojska Polskiego Komendy Powiatowej (KP) Obwód Sieradz krypt. „Młockarnia”, której dowódcą był ppor. Władysław Bobrowski ps. „Wiktor”. „Zapora” działał w ramach pionu Kierownictwa Walki z Bezprawiem (KWzB). Przed referendum w czerwcu por. Józef Kubiak „Paweł” rozwiązał zgrupowanie, a broń została zmagazynowana we Włyniu. Po śmierci por J. Kubiaka 30 VI 1946 r. oraz likwidacji KP „Młockarni”, „Zapora” bezskutecznie poszukiwał łączności z innymi oddziałami antykomunistycznego podziemia. Wspólnie prowadzili działania prewencyjne na terenie pow. sieradzkiego. Do marca 1947 r. stoczyli kilka spotkaniowych potyczek z bezpieką. W zabudowaniach Piotra Głucha gdzie rozegrała się walka zginęli: UB - Mieczysław Kłys i MO - Stefan Resterniak, rannym ponownie został ppor. „Zapora”.

Amnestia 1947 r. i dalsza walka do końca

Za zgodą K. Skalskiego około 24 członków ujawniło się przed Komisją Amnestyjną na początku 1947 r. przy PUBP w Sieradzu. Podporucznik jednak nie ufał „władzy ludowej” i nie skorzystał z amnestii. Ukrywał się m.in. u narzeczonej w Męckiej Woli. Masowe aresztowania zmusiły partyzantów do zawiązania ponownej konspiracji. W połowie kwietnia 1947 r. został reaktywowany oddział, który w maju podporządkował się rozkazom Jana Małolepszego „Murata”. Dnia 15 czerwca we wsi Dymki, na rozkaz kpt. „Murata”, „Zapora” został mianowany dowódcą oddziału partyzanckiego krypt. „Bałtyk”, „Drzymała II”. Decyzja o nominacji była podyktowana względami personalnymi i okolicznościowymi. „Kuba” nie mógł dowodzić jednostką z powodu postępującej astmy oskrzelowej, więc objął funkcję szefa wywiadu i egzekutywy. Do końca sierpnia 1947 r. oddział „Drzymała II” pod dowództwem por. „Zapory” wykonał kilkanaście akcji zbrojnych na terenie pow. sieradzkiego. Z rozkazu „Murata” por. K. Skalski przeprowadził na terenie pow. Pajęczno i Łask dwie, spektakularne akcje dywersyjne m.in. w Działoszynie i Widawie. Jego jednostka licząca 25 żołnierzy (połączone oddziały „Bałtyk”, „Wawel” - Kazimierza Szczepańskiego „Wichra”, „Dzwon” - Władysława Dwornika „Synka”) dokonała w tych miejscowościach ekspropriacji na spółdzielniach i urzędach pocztowych, lokalne komendy MO zostały obezwładnione i rozbrojone. Dnia 30 września, we wsi Gęsówka doszło do krwawego starcia grupy operacyjnej UB-MO, WP z KWP „Bałtyk” . Do końca roku wzmogły się działania partyzanckie, które spowodowały zaostrzenie działań odwetowych UB wobec ludności cywilnej. Masowe aresztowanie oraz zintensyfikowanie grup operacyjnych KBW spowodowało, że teren na którym jednostka „Bałtyk” operowała ulegał zmniejszeniu pod wpływem zaciskania kręgu pościgowego. Z 6 na 7 października 1947 r. w Leliwie oddział „Zapory” natknął się ponownie na pluton KBW. Podczas potyczki rannym okazał się Stefan Wydrzyński ps. „Zygmunt”. Na początku listopada na rozkaz „Murata” jednostka „Bałtyk” przeszła na teren powiatu kaliskiego. Pod koniec grudnia na mocy rozkazu kpt. „Murata” i z powodu eskalacji represji ze strony sił bezpieczeństwa w sieradzkim „Zapora” wraz z oddziałem przeniósł się na ekspozytury w woj. poznańskim. Zaznaczył swoją obecność pierwszym atakiem na państwową spółdzielnię w okolicach wsi Prażuchy w pow. tureckim w dniu 10 stycznia 1948 r. Tydzień później we wsi Grodziec planowany wyrok śmierci na komunistycznym wójcie Łukasiewiczu zakończył się niepowodzeniem. W remizie OSP natomiast zginął przypadkowy strażak - Feliks Górski, który nie pozwolił się rozbroić. Jesienią 1947 r. do rozpracowania oddziału „Drzymały II” PUBP Kalisz zwerbował 27 tajnych współpracowników, którzy mieli ustalić miejsce placówek organizacji i ich teren przemarszu. Siły bezpieczeństwa podjęły intensywne kroki w celu całkowitej likwidacji jednostki dywersyjnej por. Kazimierza Skalskiego „Zapory”. W zabudowaniach gospodarstwa Małeckich w Popówku (pow. Jarocin) doszło do potyczki, podczas której 6 osób pod dowództwem „Zapory” wydostało się z okrążenia jeszcze przed nadejściem kolejnych oddziałów pościgowych osiągając las. Wieczorem tego samego dnia połączone grupy pościgowe natknęły się na partyzantów „Murata”. W czasie walki w pobliżu gajówki Koryta zabity został przez milicjanta z Konina dowódca oddziału zbrojnego KWP „Bałtyk” por. „Zapora” i jego ochrona kpr. „Czesiek”. Reszta partyzantów zbiegła. Ze strony UB Kalisz poległ - Józef Skorzowski. Zwłoki „Zapory” i „Czarnego” milicjanci z Kalisza przewieźli do miejskiej kostnicy, gdzie 28 stycznia 1948 r. poddano oględzinom i identyfikacji rodzinom zabitych. Obecny ojciec K. Skalskiego na identyfikacji zaprzeczył, że zabity „Zapora” to jego syn, pomimo że go rozpoznał. Skalskiego jak i jego dwóch podkomendnych potajemnie pochowano w lesie 30 stycznia 1948 r. w okolicach wsi Zduny (pow. Kalisz).

Oprac. Szymon Bajor