Synagoga: Różnice pomiędzy wersjami
(Link wewn) |
(Korekta) |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
[[Plik:Synagoga-1.png|250px|thumb|prawo|]] | [[Plik:Synagoga-1.png|250px|thumb|prawo|]] | ||
==Osadnictwo żydowskie w Ozorkowie== | ==Osadnictwo żydowskie w Ozorkowie== | ||
− | + | Do 1939 r. Ozorków był miastem wielokulturowym, gdzie Żydzi stanowili dość znaczną liczebnie społeczność.<br/> | |
− | + | Pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się w mieście w niedługim czasie po nadaniu Ozorkowowi praw miejskich, czyli po 1816 r. Po niespełna trzech latach powstała gmina żydowska. Dalszy wzrost populacji wyznania mojżeszowego był spowodowany rozwojem przemysłowym miasta i odpowiednimi warunkami prawnymi, jakie zapewnił jego właściciel [[Starzyński Ignacy|Ignacy Starzyński]]. Te czynniki sprawiły, że w niedługim czasie ludność żydowska osiągnęła blisko 50% populacji XIX-wiecznego Ozorkowa. Społeczność żydowska znacząco dominowała w sektorze handlowym i przemysłowym, co miało istotne przełożenie na rozwój miasta.<ref>[[Media:Żydzi-z-Ozorkowa-ulotka.pdf|Ulotka ''Żydzi z Ozorkowa'', oprac. przez Szymona Bajora.]]</ref> | |
− | Pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się w mieście w niedługim czasie po nadaniu Ozorkowowi | ||
==Porozumienie z dziedzicem== | ==Porozumienie z dziedzicem== | ||
− | + | Na mocy porozumienia z dnia 21 lutego 1821 r. zawartego z ówczesnym dziedzicem przed notariuszem Sebastianem Starzyńskim w Zgierzu, Żydzi mieli zagwarantowany plac pod budowę swojej świątyni, a także wyznaczony teren na cmentarz, potocznie zwany „kirkutem”. Starzyński zobowiązał się jeszcze dostarczyć starozakonnym materiały budowlane na ogrodzenie kirkutu i pod budowę synagogi.<ref>Górny P. A., ''Przemysł starszy od miasta'', Ozorków, 2014, s. 21.</ref> | |
− | Na mocy porozumienia z dnia 21 lutego 1821 r. zawartego z ówczesnym dziedzicem przed notariuszem Sebastianem Starzyńskim w Zgierzu, Żydzi mieli zagwarantowany plac pod budowę swojej świątyni, a także wyznaczony teren na cmentarz, potocznie zwany „kirkutem”. Starzyński zobowiązał się jeszcze dostarczyć starozakonnym materiały budowlane na ogrodzenie kirkutu i pod budowę synagogi.<ref>Górny P.A., Przemysł starszy od miasta, Ozorków, 2014, | ||
==Synagogi== | ==Synagogi== | ||
− | + | Pierwsza synagoga, drewniana, stała gdzieś przy ul. Listopadowej. Następna, już murowana, powstała w 1854 r. i znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie stoi budynek Poczty Polskiej. Poza funkcją sakralną w budynku odbywały się zgromadzenia kahału, czyli władz gminy żydowskiej i posiedzenia trybunału rabinowego. Rabin był administratorem gminy żydowskiej, celebrantem modlitw i autorytetem w sprawach religijnych. | |
− | Pierwsza synagoga, drewniana, stała gdzieś przy ul. Listopadowej. Następna, już murowana, powstała w 1854 r. i znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie stoi | ||
==Wygląd zewnętrzny synagogi== | ==Wygląd zewnętrzny synagogi== | ||
− | |||
Z ocalałego zdjęcia pokazującego fragment synagogi widzimy, że była ogrodzona ażurowym metalowym parkanem na podmurówce, z wejściem flankowanym prostokątnymi słupami z osadzonymi w nich stylowymi latarenkami, zamkniętymi w szklanych wielobocznych koszach.<br/> | Z ocalałego zdjęcia pokazującego fragment synagogi widzimy, że była ogrodzona ażurowym metalowym parkanem na podmurówce, z wejściem flankowanym prostokątnymi słupami z osadzonymi w nich stylowymi latarenkami, zamkniętymi w szklanych wielobocznych koszach.<br/> | ||
Elewacja frontowa budynku posadowionego na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu była wyraźnie wysuniętymi skrajnymi ryzalitami, przez co nieco od nich szersza część środkowa była cofnięta.<br/> | Elewacja frontowa budynku posadowionego na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu była wyraźnie wysuniętymi skrajnymi ryzalitami, przez co nieco od nich szersza część środkowa była cofnięta.<br/> | ||
Linia 22: | Linia 18: | ||
==Wygląd wewnętrzny== | ==Wygląd wewnętrzny== | ||
− | |||
Nie mamy co prawda opisu wnętrza ozorkowskiej bożnicy, ale jak w każdej innej nie mogło zabraknąć bimy – podium otoczonego balustradą i baldachimem, skąd odczytywano święte teksty i modlitwy, arki – świętej skrzyni mieszczącej zwoje tory, menory – siedmioramiennego świecznika liturgicznego, specjalnego podium dla rabina i kantora, a także babińca – osobnego pomieszczenia dla kobiet i szeregu innych elementów religijnego wyposażenia. | Nie mamy co prawda opisu wnętrza ozorkowskiej bożnicy, ale jak w każdej innej nie mogło zabraknąć bimy – podium otoczonego balustradą i baldachimem, skąd odczytywano święte teksty i modlitwy, arki – świętej skrzyni mieszczącej zwoje tory, menory – siedmioramiennego świecznika liturgicznego, specjalnego podium dla rabina i kantora, a także babińca – osobnego pomieszczenia dla kobiet i szeregu innych elementów religijnego wyposażenia. | ||
==Okres okupacji niemieckiej== | ==Okres okupacji niemieckiej== | ||
− | + | W okresie okupacji niemieckiej, trwającej od września 1939 r., Niemcy budynek najpierw zdewastowali, a następnie 11 listopada 1939 r.<ref>Tamże.</ref> podpalili. Gruzy zostały użyte do prac remontowo-budowlanych na terenie miasta. Z cegieł zbudowano domy niemieckiego osiedla na Nowym Mieście zwanego Neue Heimat (Nowa Ojczyzna). <br/> | |
− | W okresie okupacji niemieckiej, trwającej od września 1939 r., Niemcy budynek najpierw zdewastowali, a następnie 11 listopada 1939 r.<ref>Tamże.</ref> | ||
Obecnie stoi w tym miejscu budynek poczty. | Obecnie stoi w tym miejscu budynek poczty. | ||
==Źródło== | ==Źródło== | ||
− | + | Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., [W:] ''Wiadomości Ozorkowskie'' 2014, nr 16, s. 10. | |
− | Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., W: Wiadomości Ozorkowskie 2014, nr 16, s. 10. | ||
Linia 38: | Linia 31: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
[[Kategoria:Hasła w przygotowaniu]] | [[Kategoria:Hasła w przygotowaniu]] |
Wersja z 12:03, 25 kwi 2016
<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>
Spis treści
Osadnictwo żydowskie w Ozorkowie
Do 1939 r. Ozorków był miastem wielokulturowym, gdzie Żydzi stanowili dość znaczną liczebnie społeczność.
Pierwsi osadnicy żydowscy pojawili się w mieście w niedługim czasie po nadaniu Ozorkowowi praw miejskich, czyli po 1816 r. Po niespełna trzech latach powstała gmina żydowska. Dalszy wzrost populacji wyznania mojżeszowego był spowodowany rozwojem przemysłowym miasta i odpowiednimi warunkami prawnymi, jakie zapewnił jego właściciel Ignacy Starzyński. Te czynniki sprawiły, że w niedługim czasie ludność żydowska osiągnęła blisko 50% populacji XIX-wiecznego Ozorkowa. Społeczność żydowska znacząco dominowała w sektorze handlowym i przemysłowym, co miało istotne przełożenie na rozwój miasta.[1]
Porozumienie z dziedzicem
Na mocy porozumienia z dnia 21 lutego 1821 r. zawartego z ówczesnym dziedzicem przed notariuszem Sebastianem Starzyńskim w Zgierzu, Żydzi mieli zagwarantowany plac pod budowę swojej świątyni, a także wyznaczony teren na cmentarz, potocznie zwany „kirkutem”. Starzyński zobowiązał się jeszcze dostarczyć starozakonnym materiały budowlane na ogrodzenie kirkutu i pod budowę synagogi.[2]
Synagogi
Pierwsza synagoga, drewniana, stała gdzieś przy ul. Listopadowej. Następna, już murowana, powstała w 1854 r. i znajdowała się w miejscu, gdzie obecnie stoi budynek Poczty Polskiej. Poza funkcją sakralną w budynku odbywały się zgromadzenia kahału, czyli władz gminy żydowskiej i posiedzenia trybunału rabinowego. Rabin był administratorem gminy żydowskiej, celebrantem modlitw i autorytetem w sprawach religijnych.
Wygląd zewnętrzny synagogi
Z ocalałego zdjęcia pokazującego fragment synagogi widzimy, że była ogrodzona ażurowym metalowym parkanem na podmurówce, z wejściem flankowanym prostokątnymi słupami z osadzonymi w nich stylowymi latarenkami, zamkniętymi w szklanych wielobocznych koszach.
Elewacja frontowa budynku posadowionego na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu była wyraźnie wysuniętymi skrajnymi ryzalitami, przez co nieco od nich szersza część środkowa była cofnięta.
W tej części znajdowały się dwuskrzydłowe drzwi z bogato ornamentowym nadprożem. Wejście do nich prowadziło z podestu poprzedzonego prostopadłymi schodkami.
Wewnątrz synagogi od elewacji frontowej rozświetlały bogato szczebelkowane otwory okienne zamknięte półkoliście, po jednym o wydłużonym kształcie na ryzalitach i jednym szerszym nad otworem drzwiowym.
Wygląd wewnętrzny
Nie mamy co prawda opisu wnętrza ozorkowskiej bożnicy, ale jak w każdej innej nie mogło zabraknąć bimy – podium otoczonego balustradą i baldachimem, skąd odczytywano święte teksty i modlitwy, arki – świętej skrzyni mieszczącej zwoje tory, menory – siedmioramiennego świecznika liturgicznego, specjalnego podium dla rabina i kantora, a także babińca – osobnego pomieszczenia dla kobiet i szeregu innych elementów religijnego wyposażenia.
Okres okupacji niemieckiej
W okresie okupacji niemieckiej, trwającej od września 1939 r., Niemcy budynek najpierw zdewastowali, a następnie 11 listopada 1939 r.[3] podpalili. Gruzy zostały użyte do prac remontowo-budowlanych na terenie miasta. Z cegieł zbudowano domy niemieckiego osiedla na Nowym Mieście zwanego Neue Heimat (Nowa Ojczyzna).
Obecnie stoi w tym miejscu budynek poczty.
Źródło
Frątczak S., Spacer po Ozorkowie. Trasa 5: dawnymi alejami Piłsudskiego - dziś kardynała Wyszyńskiego - cd., [W:] Wiadomości Ozorkowskie 2014, nr 16, s. 10.
Oprac. Dorota Żerkowska
Przypisy
- ↑ Ulotka Żydzi z Ozorkowa, oprac. przez Szymona Bajora.
- ↑ Górny P. A., Przemysł starszy od miasta, Ozorków, 2014, s. 21.
- ↑ Tamże.