Ubysz Mieczysław

<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>

Zdjęcie Mieczysława Ubysza ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego

Mieczysław Adam Ubysz h. Cholewa, ps. powstańczy Wik (ur. 28 stycznia 1915 r. w Ozorkowie, zm. 6 lutego 1970 r. w Warszawie) – kapral podchorąży, uczestnik Powstania Warszawskiego, spiker powstańczej radiostacji "Błyskawica", poeta.

Ubysz herbu Cholewa

Genealogia rodziny Ubyszów została dokładnie opracowana przez prof. Jerzego Łempickiego. Przodkowie Mieczysława Ubysza należeli do bogatej szlachty. Uczestniczyli w elekcjach królów Polski (Władysława IV Wazy, Jana Kazimierza Wazy, Stanisława Augusta Poniatowskiego), piastowali wysokie urzędy (Jakub Ubysz i jego syn byli sekretarzami króla Władysława IV Wazy), byli dostojnikami Kościoła katolickiego (m.in. kanonik płocki, kanonik pułtuski) i właścicielami majątków w ziemi płockiej, dobrzyńskiej i pułtuskiej. Walczyli w postaniach, działali społecznie i politycznie, mieli swój wkład w odbudowę państwa w 1918 r., byli członkami POW i walczyli w wojnie polsko-bolszewickiej.

Prapradziadek Wincenty Nikodem Ubysz był majorem wojska Księstwa Warszawskiego. Jako młodzieniec uciekł do Włoch i walczył pod dowództwem Henryka Dąbrowskiego. Brał udział niemal we wszystkich kampaniach Napoleona Bonaparte. Wyróżnił się odwagą w bitwie pod Almonacid w 1809 r., za co otrzymał Krzyż Legii Honorowej. W 1811 r. ranny trafił do niewoli. Po upadku Napoleona wrócił do kraju i walczył w powstaniu listopadowym, gdzie stracił rękę. Dostał się na emigrację i resztę życia spędził w Paryżu. Był dziedzicem dóbr Kuchar Ubyszowych z przyległościami w obwodzie płockim oraz posesorem dóbr Grzebska.

Ozorkowską linię Ubyszów zapoczątkował Franciszek Ubysz, dziadek Mieczysława. Sprowadził się do Ozorkowa w latach 80. lub 90. XIX w. Pracował jako urzędnik akcyzowy i zmarł tu w 1913 r.

Biografia

Był pierwszym dzieckiem urzędnika fabryki schlösserowskiej, Adama Ubysza, i córki łódzkiego przedsiębiorcy, Heleny z Niteckich. Miał brata Kazimierza (inżynier leśnik). Jego ciotką była nauczycielka Maria Żukowska – to ona wychowała małego Mieczysława i Kazimierza po tym, jak zostawiła ich matka.

W 1933 r. ukończył Państwowe Gimnazjum w Zgierzu i już rok później wstąpił na Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Studiował tam prawo i nauki społeczne. W tym czasie mieszkał u rodziny, Bożenny i Teodora Gortów. Jako poeta debiutował na łamach prasy studenckiej. Nie ukończył jednak studiów. W l. 1937-1939 pracował jako nauczyciel w Gimnazjum dla Ociemniałych w Wilnie, w 1939 r. jako spiker Polskiego Radia w Wilnie. Wybuch wojny zastał go w Warszawie.

Wziął udział w kampanii wrześniowej walcząc jako ochotnik w obronie Warszawy. Po kapitulacji przebywał w Krakowie. W 1940 r. śmierć ojca zmusiła go do przeprowadzenia się do Warszawy. W l. 1941-1944 pracował jako sprzedawca w bufecie Dworca Wschodniego, jednocześnie będąc aktywnym wywiadowcą ZWZ. Od 1941 r. pracował w Biurze Informacji i Propagandy KG ZWZ-AK. W czasie Powstania Warszawskiego był dowódcą patrolu megafonowego nr 2 nadającego bezpośrednie relacje do Londynu, a także spikerem i współtwórcą powstańczej radiostacji "Błyskawica".

Napisał wiele wierszy dotyczących powstania, w których przekazywał swoje przeżycia i emocje. Najbardziej znane to Stare Miasto, Manifest i Ostatni komunikat. Kontuzjowany w czasie Powstania, po kapitulacji Warszawy został wywieziony do obozu jenieckiego Zeithein. 6 kwietnia 1945 r. został przeniesiony do Stalagu IV B Mühlberg.

Po kapitulacji III Rzeszy redagował w Northeim pismo obozowe "Droga". Organizował życie kulturalne Polaków, napisał sztukę do teatru obozowego, wydał dwa tomiki poezji – w 1945 r. Czas wirujący, w 1946 r. Brew. Pod koniec kwietnia 1947 r. wrócił do Polski. Próbował kontynuować studia na Uniwersytecie Warszawskim. W 1947 r. rozpoczął III rok prawa, ale we wrześniu 1949 r. wystąpił z uczelni. Podejmował różne prace, był m.in. starszym referentem w Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik" (l. 1947–1949) i łódzkim oddziale Cepelii (l. 1949–1950), wychowawcą w Państwowym Domu Dziecka w Otwocku i kierownikiem w Giżycach k. Sochaczewa (l. 1950–1952), zaopatrzeniowcem w Spółdzielni "Społem".

Ożenił się z Janiną Bańkowską, sekretarką i księgową w Instytucie Przemysłowo-Rzemieślniczym w Łodzi. Małżeństwo nie trwało długo i było bezdzietne. Mieczysław Ubysz ciągle zmieniał miejsce zamieszkania, naprzemiennie była to Warszawa i Łódź. Rzadko kontaktował się z rodziną. Przed śmiercią nagrał swoje wspomnienia z Powstania Warszawskiego w Polskim Radiu. Zmarł po ciężkiej chorobie w 1970 r. w Warszawie. Pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B 22). Władysław Bartoszewski nazwał go "zapomnianym poetą walczącej Warszawy".

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami

Bibliografia

1. "Gazeta Warszawska", 1809, nr 84.
2. Informacje o rodzinie Ubyszów nadesłane przez Bożennę Bargieł.
3. Kubalski T., Żołnierze walczącej Warszawy, Warszawa 1988.
4. Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Rok 1866.

Galeria

• 

  Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, 1939.

• 

  Indeks studencki z 1934.

• 

  Grób na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Fot. Katarzyna Grabarczyk.

Linki zewnętrzne

http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Mieczyslaw_Ubysz
https://apd.uksw.edu.pl/diplomas/22522/

Oprac: Marianna Różalska