Stypułkowski Leon: Różnice pomiędzy wersjami

Z Ozopedia - internetowa Encyklopedia miasta i gminy Ozorków
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(galeria)
 
(Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
'''Leon Stypułkowski''' (ur. 24 marca 1889 r. w Warszawie, zm. 28 maja 1942 r. w Hartheim) – dziekan ozorkowski, proboszcz i budowniczy Kościoła pw. św. Józefa w Ozorkowie.
+
'''ks. Leon Stypułkowski''' (ur. 24 marca 1889 r. w Warszawie<ref>Akt ur. nr 143 z 1889 r. par. św. Barbary w Warszawie</ref>, zm. 28 maja 1942 r. w Dachau<ref>poz. 5891 Lista Zmarłych Polaków w Dachau 1939-1945, wg ks. Edmunda Charta, wyd. Słowo Polskie, Dachau 1946</ref>) – dziekan ozorkowski, proboszcz i budowniczy kościoła pw. św. Józefa w Ozorkowie, generalny sekretarz Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej Związku Łódzkiego, więzień KL Dachau.
  
 
==Biografia==
 
==Biografia==
Uzyskał święcenia kapłańskie w 1915 r. W l. 1916-1917 był wikariuszem parafii pw. św. Wawrzyńca w Sochaczewie. Podczas wojny polsko-bolszewickiej jako kapelan przysłużył się ojczyźnie, za co awansowano go do stopnia kapitana i odznaczono Krzyżem Virtuti Militari.
+
Leon Stypułkowski urodził się w Warszawie. Był synem Aleksandra Stypułkowskiego (lakiernika) i Joanny Anny z d. Krauze.
 +
Z powodu wypadków rewolucyjnych 1905 r. opuścił szkołę i zamieszkał w zakładzie Nazaret utrzymywanym przez księżną Radziwiłłównę. W 1908 r. złożył pomyślnie egzaminy i został przyjęty do Seminarium Warszawskiego św. Jana. Jako kleryk w 1914 r. wyjechał do Galicji dla ratowania zdrowia. Zaskoczony zawieruchą wojenną, nie mogąc wrócić do Królestwa, pozbawiony wszelkiego kontaktu z seminarium, znalazł przez dwa lata dach nad głową i opiekę u Ojców Jezuitów w Zakopanem. Po powrocie do Warszawy i dwóch latach studiów przyjął święcenia kapłańskie 24 września 1916 r. Bezpośrednio po tym został wikariuszem w Sochaczewie, Lesznie, w kolegiacie łowickiej, w Jazgarzewie, w parafii św. Krzyża w Łodzi, w Jeżowie i w ostatniej – w łódzkiej katedrze<ref>Artykuł ks. Mirosława Jagiełło pt. Człowiek Szerokich Horyzontów w czasopiśmie Niedziela łódzka 34/2018, str. IV. [https://www.niedziela.pl/artykul/138694/nd/Czlowiek-Szerokich-Horyzontow Artykuł]</ref>.
 +
Nie znaleziono potwierdzenia o udziale ks. Stypułkowskiego w korpusie kapelanów podczas wojny polsko – bolszewickiej, otrzymanych nominacjach i odznaczeniach<ref>Wg Eugenii Rosiak ks. Stypułkowski podczas wojny polsko-bolszewickiej jako kapelan przysłużył się ojczyźnie, za co awansowano go do stopnia kapitana i odznaczono Krzyżem Virtuti Militari. Rosiak E., "Non omnis moriar" - opowieść o Księdzu Leonie Stypułkowskim [w:] Wiadomości Ozorkowskie nr 11 z 2012 r., s. 18 i 19 [http://mbp.ozorkow.net/wo/pdf/2012/11.pdf Artykuł]</ref>.
 +
==Droga kapłańska==
 +
Pierwsze probostwo (w 35. roku życia) otrzymał 16 września 1924 r. w Strykowie. Służył z zaangażowaniem lokalnej społeczności przez 5 lat. 28 października 1929 r. bp Wincenty Tymieniecki mianował ks. L. Stypułkowskiego sekretarzem Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej Diecezji Łódzkiej i kapelanem V Miejskiego Domu Wychowawczego przy ul. Przędzalnianej 66 w Łodzi. Należy przypuszczać, że ks. Leon odchodził ze Strykowa niechętnie, bo swoją pracą zjednał sobie wielu parafian. Już w następnym roku do Łodzi, gdzie pracował, przybyła delegacja ze Strykowa, by prosić go o powrót.<br>
 +
W 1929 r. ks. Stypułkowski został odznaczony rokietą i mantoletem.<br>
 +
Od dnia 9 września 1932 r. ks. Stypułkowski został proboszczem parafii św. Józefa w Ozorkowie. Przydzielono mu też funkcję dziekana dekanatu ozorkowskiego. Lata jego posługi były wyjątkowo trudne, ale swoją postawą, determinacją, empatią zasłużył na uznanie, szacunek i pamięć.
  
W l. 1925-1930 był proboszczem parafii pw. św. Marcina w Strykowie. Jego losy splotły się z Ozorkowem w 1932 r. Wówczas przybył do miasta, aby objąć funkcję dziekana i proboszcza kościoła katolickiego pw. św. Józefa. Jednonawowy kościół nie był w stanie pomieścić wszystkich wiernych w czasie mszy świętej, dlatego też ks. Stypułkowski przystąpił do jego rozbudowy. Dzięki niemu kościół zyskał dwie nawy boczne. Powstała także plebania i dom parafialny. Ponadto, 3 sierpnia 1936 r. wyruszyła zainicjowana przez niego pielgrzymka na Jasną Górę. W sali parafialnej (późniejsze „Kino Ludowe”) kwitło życie religijne i kulturalne – funkcjonował chór, spotykały się wspólnoty duszpasterskie, organizowano Jasełka. Kolejnym działaniem było założenie w 1938 r. Nowego Cmentarza.
+
==Działalność społeczna==
 +
Kryzys gospodarczy i niezadowolenie z pogarszających się warunków zatrudnienia wywoływały w latach 30. XX w. strajki. Bezrobocie i ciągłe przestoje strajkowe powodowały coraz większą biedę mieszkańców Ozorkowa, typowo przemysłowego miasteczka. Ucisk zarządców fabryk i zaangażowanie sił policji i żandarmerii wzmagały gniew i eskalacje buntów.<br>
 +
Ksiądz Leon Stypułkowski wraz ze starszymi cechów rzemieślniczych organizowali i nieśli pomoc zarówno strajkującym, jak i ich rodzinom. Kobiety gotowały zupy, pieczono chleb i dostarczano potrzebującym<ref>Opisy strajków i działania ks. Stypułkowskiego opisał szczegółowo w swoich książkach Paweł Andrzej Górny: Przemysł starszy od miasta, Ozorków 2014, s. 122-123 i Ozorków miasto niepokorne, Ozorków 2020, s. 49-64. Również w tych publikacjach autor zaznacza, że ks. Leon Stypułkowski był kapelanem w randze kapitana w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. odznaczonym Krzyżem Virtuti Militari i w czasie strajków użył czapki kapitańskiej i przypiął krzyż.</ref>. Strajk w grudniu 1932 r. oprócz pomocy w postaci pożywienia został podniesiony do godności przetrwania poprzez celebrację mszy św. na terenie Manufaktury schlösserowskiej, czemu nie odważyła się przeszkodzić policja. Aby zmusić do ustępstw i odstąpienia od buntu odcięto prąd i ogrzewanie fabryki. Nieustępliwość strajkujących doprowadziła do zawarcia czasowej ugody.<br>
 +
Nie było roku bez strajków, protestów i petycji do władz o sprawiedliwe, uczciwe warunki pracy i wynagrodzenia. W tych trudnych momentach zawsze ozorkowianie mogli zwrócić się o pomoc i poparcie do swojego Proboszcza i ją otrzymywali.<br>
  
W 1929 r. został odznaczony rokietą i mantoletem.
+
Najbardziej głośnym był wielki strajk solidarnościowy wszystkich zakładów w mieście i znacznej części fabryk okręgu łódzkiego w 1937 r. Komitet strajkowy stawiał konkretne żądania, słał postulaty do władz najwyższych szczebli. Władze centralne Państwa podjęły się interwencji po petycji ks. kanonika Leona Stypułkowskiego do premiera Sławoja Składkowskiego. O strajku informowały gazety nie tylko lokalne, ale i ogólnopolskie. Dzięki staraniom Księdza doszło do ugody.<br>
 +
Postawa ks. Stypułkowskiego, jego pomoc biednym i empatia zyskały szacunek i poważanie społeczne, ale też i uznanie władz.
  
Dla ozorkowian był ogromnym autorytetem. Otaczał opieką bezrobotnych i biednych. Gdy w 1937 r. wybuchł wielki strajk w fabryce Majera Fogla, zdobył żywność dla robotników okupujących zakład i pertraktował z policją. Dzięki jego staraniom doszło do ugody. Stanął na czele komitetu, którego celem było dożywianie dzieci strajkujących. Za zebrane ofiary upieczono 3 tys. strucli. Proboszcz wysłał także list do premiera Składkowskiego. Na pamiątkę tamtych wydarzeń w latach 90. XX w. decyzją Rady Miejskiej dotychczasowa ul. Zielony Rynek przemianowana została na ul. ks. Leona Stypułkowskiego.
+
==Działalność gospodarcza==
 +
Ksiądz Leon najbardziej zasłynął z rozmachu w rozbudowie kościoła. Dotychczasowy, jednonawowy nie był w stanie pomieścić wszystkich wiernych w czasie mszy świętej. Po rozbudowie kościół zyskał dwie nawy boczne, dwie kaplice i skarbiec. Powstała także plebania i dom parafialny. W sali parafialnej (późniejsze Kino Ludowe) kwitło życie religijne i kulturalne – funkcjonował chór, spotykały się wspólnoty duszpasterskie, organizowano Jasełka. Ponadto 3 sierpnia 1936 r. wyruszyła zainicjowana przez niego pielgrzymka na Jasną Górę. Kolejnym działaniem ks. Stypułkowskiego był zakup w 1937 r. 2 ha nieruchomości i założenie w 1938 r. nowego cmentarza przy ul. Podleśnej.
  
Wybuch II wojny światowej był dla księdza kanonika dramatyczny w skutkach. Świadomy zagrożenia, pozostał jednak wśród parafian. Został aresztowany 6 października 1941 r. i umieszczony w obozie przejściowym w Konstantynowie. Stamtąd 30 października trafił do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Przewieziono go w „transporcie inwalidów” do Hartheim i zamordowano w komorze gazowej. W sierpniu 1942 r. rodzina Stypułkowskich otrzymała informację o jego śmierci.
+
==Prześladowania i męczeństwo==
 +
W czasie wojny obronnej Polski 1939 r. i okupacji ksiądz kanonik Leon Stypułkowski aktywnie uczestniczył w życiu społeczno-duchowym miasta. Był członkiem Tymczasowego Komitetu Obywatelskiego<ref>Górny P.A, ''Ozorków miasto niepokorne'', s. 121</ref>, który zawiązał się 6 września 1939 r. Niebawem, 9 listopada 1939 r. został po raz pierwszy aresztowany przez Niemców i przebywał w tymczasowym więzieniu w Łodzi przy ul. Liściastej<ref>Tamże, s. 132</ref>. Dzięki staraniom władz kościelnych (głównie za wstawiennictwem pastora Teodora Bergmanna) zwolniono go wiosną 1940 r. Nakazano mu wyjazd do Generalnego Gubernatorstwa, jednak ks. Stypułkowski nie zastosował się i pozostał w Ozorkowie ze swoimi parafianami<ref>Paweł Andrzej Górny w swoich publikacjach podaje, powołując się na relację współwięźnia z Dachau, Wacława Kupisza, że ks. Leon Stypułkowski był ponownie aresztowany 10 kwietnia 1940 r. wraz z innymi 17 ozorkowianami. Nie znajduje to potwierdzenia w innych źródłach</ref>. Wg relacji naocznych świadków<ref>Janina Kępska i Konrad Dąbrowski wspominają, że wydarzenia zapadły w pamięć, bo po niektórych mszach odbywały się łapanki do wywózki na roboty w głąb Rzeszy</ref>, celebrował msze święte, udzielał ślubów, przygotowywał i udzielał (konspiracyjnie) dzieciom Pierwszą Komunię św. w czerwcu 1941 r.  
 +
Ksiądz Leon Stypułkowski został aresztowany przez policję rankiem 6 października 1941 r. w ramach akcji przeciw inteligencji, zarządzonej w Kraju Warty przez Artura Greisera i przewieziony wozem konnym do obozu przejściowego w Konstantynowie Łódzkim. Stąd 30 października 1941 r. został przetransportowany z innymi uwięzionymi pociągiem do obozu koncentracyjnego KL Dachau. W obozie stał się więźniem nr 28180. W nieludzkich warunkach bytowania, poniżania i niewolniczej pracy znacznie pogorszył się stan jego zdrowia. Z powodu nieprzydatności do pracy został 28 maja 1942 r. skierowany do tzw. transportu inwalidów i wywieziony do Hartheim, do ośrodka eutanazji. Tego samego dnia zmarł. W sierpniu 1942 r. rodzina w Warszawie otrzymała zawiadomienie o śmierci Leona Stypułkowskiego.
  
W 20. rocznicę jego śmierci w Kościele św. Józefa wmurowano tablicę pamiątkową, ufundowaną przez parafian. W latach 80. została ona odnowiona przez członków „Solidarności”. Rozkolportowali oni także fotografię ks. Stypułkowskiego.
+
==Upamiętnienie==
 +
Pamięć o szanowanym kapłanie, pełnym człowieczeństwa, zasłużonym dla Kościoła i Ozorkowa została utrwalona na tablicy memoratywnej, umieszczonej na filarze nawy głównej kościoła św. Józefa w roku 1962. Jego imię jest wymienione na tablicy pamięci ofiar obozów koncentracyjnych znajdującej się na zewnętrznej ścianie kościoła św. Józefa w Ozorkowie, a także jest wymieniony pod poz. 3642 w publikacji internetowej pn. "Biała Księga". Martyrologium duchowieństwa – Parafia pw. św. Zygmunta w Słomczynie. Jego imieniem nazwano plac w Ozorkowie i ulicę wiodącą do zakładów przemysłu bawełnianego (dawny Zielony Rynek), gdzie tak dzielnie pomagał strajkującym.
  
 
==Galeria==
 
==Galeria==
 
<gallery>
 
<gallery>
Łódzkie Echo Wieczorne 28.09.1926 nr 225.png|''Łódzkie Echo Wieczorne'' z 28.09.1926
+
Łódzkie Echo Wieczorne 28.09.1926 nr 225.png|''Łódzkie Echo Wieczorne'' z 28.09.1926 r.
Orędownik.png|''Orędownik'' z 27.09.1937
+
Stypulkowski-leon.jpg|Po prawej Leon Stypułkowski
 +
Gazeta_Świąteczna_1926-03-14_Nr_2354.png|''Gazeta Świąteczna'' z 14.03.1926 r.
 +
Stypułkowski_1927.png|Stowarzyszenie Młodzieży Katolickiej w Strykowie. ''Łódź w Ilustracji'' z 6.11.1927 r.<ref>[http://lodz.wilustracji.kowner.pl/skorowidz_osobowy.html Skorowidz osobowy oprac. W. Źródlak].</ref>.
 +
Stypułkowski_1930.png|Turniej szachowy w Związku Młodzieży Polskiej. ''Łódź w Ilustracji'' z 9.02.1930<ref>Tamże</ref>.
 +
Stypułkowski_1931.jpg|Wiec "Akcji Katolickiej" w Leźnicy Wielkiej. ''Łódź w Ilustracji'' z 29.11.1931<ref>Tamże</ref>.
 +
Stypułkowski_1932.png|Zjazd delegatów Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej Związku Łódzkiego. ''Łódź w Ilustracji'' z 24.04.1932<ref>Tamże</ref>.
 +
Orędownik.png|''Orędownik'' z 27.09.1937 r.
 +
Leon Stypułkowski.jpg|Leon Stypułkowski przed II wojną światową
 +
ks. Stypułkowski Leon w ksiedze zmarłych w Dachau.png|Ks. Leon Stypułkowski w księdze zmarłych w Dachau
 +
Pamiątka I Komunii z dnia 29 czerwca 1941r.jpg|Pamiątka I Komunii z dnia 29 czerwca 1941 r., podpisana prze ks. Stypułkowskiego
 +
Tablica w nawie głównej koscioła sw. Józefa.jpg|Tablica w nawie głównej kościoła św. Józefa
 +
Tablica na zewnątrz Kościoła św. Józefa.JPG|Tablica na zewnątrz Kościoła św. Józefa
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Źródła==
 
==Źródła==
* [http://archidiecezja.lodz.pl Archidiecezja Łódzka]
+
* [http://www.swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr2617.htm "Biała Księga". Martyrologium duchowieństwa]
* [http://www.swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr2617.htm "Biała Księga". Martyrologium duchowieństwa] - Parafia pw. św. Zygmunta w Słomczynie.
+
*Spis pomordowanych Polaków w obozie koncentracyjnym w Dachau, oprac. ks. Edmund Chart, wyd. Słowo Polskie, 1946
* ''Orędownik. Ilustrowany dziennik narodowy i katolicki'', 1937-09-27, nr 223.
+
*Górny Paweł Andrzej, Przemysł starszy od miasta, wyd. Miejska Biblioteka Publiczna w Ozorkowie, Ozorków 2014
* ''Spis duchowieństwa i parafij diecezji łódzkiej'', Łódź 1936.
+
*Górny Paweł Andrzej, Ozorków miasto niepokorne, wyd. Miejska Biblioteka Publiczna w Ozorkowie, Ozorków 2020
 +
*Jacewicz Wiktor, Woś Jan, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską 1939-1945, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1977
 +
*Jagodzińska Anna, Niezłomni, wierni Bogu i Ojczyźnie, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 2021
 +
*''Orędownik''. Ilustrowany dziennik narodowy i katolicki, 1937-09-27, nr 223.
 +
*Rosiak Eugenia, Non omnis moriar - opowieść o Księdzu Leonie Stypułkowskim, [w:] Wiadomości Ozorkowskie nr 11 z 2012 r.
 +
*Sipowicz Kasper, Negatywne przekraczanie granic. Prześladowania polskiego duchowieństwa katolickiego w Kraju Warty w latach 1939-1945, Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, 2017
 +
*Spis duchowieństwa i parafij diecezji łódzkiej, Łódź 1937
 +
*Szeremeta J, ''Aresztowania duchowieństwa katolickiego przeprowadzone przez Niemców w Reichsgau Wartheland w dniach 5–7 października 1941 roku i pobyt w obozie przesiedleńczym w Konstantynowie Łódzkim'', Prace i Materiały Historyczne Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, 2006
 +
*ks. Piotr Zwoliński, Martyrologium duchowieństwa katolickiego diecezji łódzkiej w czasie II wojny światowej, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Łódzkie Studia Teologiczne, 2020
  
''<small>Oprac. '''[[Użytkowniczka:Marianna Różalska|Marianna Różalska]]'''</small>''
+
''<small>Oprac. '''[[Użytkowniczka:Marianna Różalska|Marianna Różalska]] i Zdzisław Żerkowski'''</small>''
[[Kategoria:Hasła w przygotowaniu]]
+
==Przypisy==
 +
[[Kategoria:Encyklopedia]]
 +
[[Kategoria:Ludzie]]

Aktualna wersja na dzień 07:49, 18 mar 2021

ks. Leon Stypułkowski (ur. 24 marca 1889 r. w Warszawie[1], zm. 28 maja 1942 r. w Dachau[2]) – dziekan ozorkowski, proboszcz i budowniczy kościoła pw. św. Józefa w Ozorkowie, generalny sekretarz Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej Związku Łódzkiego, więzień KL Dachau.

Biografia

Leon Stypułkowski urodził się w Warszawie. Był synem Aleksandra Stypułkowskiego (lakiernika) i Joanny Anny z d. Krauze. Z powodu wypadków rewolucyjnych 1905 r. opuścił szkołę i zamieszkał w zakładzie Nazaret utrzymywanym przez księżną Radziwiłłównę. W 1908 r. złożył pomyślnie egzaminy i został przyjęty do Seminarium Warszawskiego św. Jana. Jako kleryk w 1914 r. wyjechał do Galicji dla ratowania zdrowia. Zaskoczony zawieruchą wojenną, nie mogąc wrócić do Królestwa, pozbawiony wszelkiego kontaktu z seminarium, znalazł przez dwa lata dach nad głową i opiekę u Ojców Jezuitów w Zakopanem. Po powrocie do Warszawy i dwóch latach studiów przyjął święcenia kapłańskie 24 września 1916 r. Bezpośrednio po tym został wikariuszem w Sochaczewie, Lesznie, w kolegiacie łowickiej, w Jazgarzewie, w parafii św. Krzyża w Łodzi, w Jeżowie i w ostatniej – w łódzkiej katedrze[3]. Nie znaleziono potwierdzenia o udziale ks. Stypułkowskiego w korpusie kapelanów podczas wojny polsko – bolszewickiej, otrzymanych nominacjach i odznaczeniach[4].

Droga kapłańska

Pierwsze probostwo (w 35. roku życia) otrzymał 16 września 1924 r. w Strykowie. Służył z zaangażowaniem lokalnej społeczności przez 5 lat. 28 października 1929 r. bp Wincenty Tymieniecki mianował ks. L. Stypułkowskiego sekretarzem Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej Diecezji Łódzkiej i kapelanem V Miejskiego Domu Wychowawczego przy ul. Przędzalnianej 66 w Łodzi. Należy przypuszczać, że ks. Leon odchodził ze Strykowa niechętnie, bo swoją pracą zjednał sobie wielu parafian. Już w następnym roku do Łodzi, gdzie pracował, przybyła delegacja ze Strykowa, by prosić go o powrót.
W 1929 r. ks. Stypułkowski został odznaczony rokietą i mantoletem.
Od dnia 9 września 1932 r. ks. Stypułkowski został proboszczem parafii św. Józefa w Ozorkowie. Przydzielono mu też funkcję dziekana dekanatu ozorkowskiego. Lata jego posługi były wyjątkowo trudne, ale swoją postawą, determinacją, empatią zasłużył na uznanie, szacunek i pamięć.

Działalność społeczna

Kryzys gospodarczy i niezadowolenie z pogarszających się warunków zatrudnienia wywoływały w latach 30. XX w. strajki. Bezrobocie i ciągłe przestoje strajkowe powodowały coraz większą biedę mieszkańców Ozorkowa, typowo przemysłowego miasteczka. Ucisk zarządców fabryk i zaangażowanie sił policji i żandarmerii wzmagały gniew i eskalacje buntów.
Ksiądz Leon Stypułkowski wraz ze starszymi cechów rzemieślniczych organizowali i nieśli pomoc zarówno strajkującym, jak i ich rodzinom. Kobiety gotowały zupy, pieczono chleb i dostarczano potrzebującym[5]. Strajk w grudniu 1932 r. oprócz pomocy w postaci pożywienia został podniesiony do godności przetrwania poprzez celebrację mszy św. na terenie Manufaktury schlösserowskiej, czemu nie odważyła się przeszkodzić policja. Aby zmusić do ustępstw i odstąpienia od buntu odcięto prąd i ogrzewanie fabryki. Nieustępliwość strajkujących doprowadziła do zawarcia czasowej ugody.
Nie było roku bez strajków, protestów i petycji do władz o sprawiedliwe, uczciwe warunki pracy i wynagrodzenia. W tych trudnych momentach zawsze ozorkowianie mogli zwrócić się o pomoc i poparcie do swojego Proboszcza i ją otrzymywali.

Najbardziej głośnym był wielki strajk solidarnościowy wszystkich zakładów w mieście i znacznej części fabryk okręgu łódzkiego w 1937 r. Komitet strajkowy stawiał konkretne żądania, słał postulaty do władz najwyższych szczebli. Władze centralne Państwa podjęły się interwencji po petycji ks. kanonika Leona Stypułkowskiego do premiera Sławoja Składkowskiego. O strajku informowały gazety nie tylko lokalne, ale i ogólnopolskie. Dzięki staraniom Księdza doszło do ugody.
Postawa ks. Stypułkowskiego, jego pomoc biednym i empatia zyskały szacunek i poważanie społeczne, ale też i uznanie władz.

Działalność gospodarcza

Ksiądz Leon najbardziej zasłynął z rozmachu w rozbudowie kościoła. Dotychczasowy, jednonawowy nie był w stanie pomieścić wszystkich wiernych w czasie mszy świętej. Po rozbudowie kościół zyskał dwie nawy boczne, dwie kaplice i skarbiec. Powstała także plebania i dom parafialny. W sali parafialnej (późniejsze Kino Ludowe) kwitło życie religijne i kulturalne – funkcjonował chór, spotykały się wspólnoty duszpasterskie, organizowano Jasełka. Ponadto 3 sierpnia 1936 r. wyruszyła zainicjowana przez niego pielgrzymka na Jasną Górę. Kolejnym działaniem ks. Stypułkowskiego był zakup w 1937 r. 2 ha nieruchomości i założenie w 1938 r. nowego cmentarza przy ul. Podleśnej.

Prześladowania i męczeństwo

W czasie wojny obronnej Polski 1939 r. i okupacji ksiądz kanonik Leon Stypułkowski aktywnie uczestniczył w życiu społeczno-duchowym miasta. Był członkiem Tymczasowego Komitetu Obywatelskiego[6], który zawiązał się 6 września 1939 r. Niebawem, 9 listopada 1939 r. został po raz pierwszy aresztowany przez Niemców i przebywał w tymczasowym więzieniu w Łodzi przy ul. Liściastej[7]. Dzięki staraniom władz kościelnych (głównie za wstawiennictwem pastora Teodora Bergmanna) zwolniono go wiosną 1940 r. Nakazano mu wyjazd do Generalnego Gubernatorstwa, jednak ks. Stypułkowski nie zastosował się i pozostał w Ozorkowie ze swoimi parafianami[8]. Wg relacji naocznych świadków[9], celebrował msze święte, udzielał ślubów, przygotowywał i udzielał (konspiracyjnie) dzieciom Pierwszą Komunię św. w czerwcu 1941 r. Ksiądz Leon Stypułkowski został aresztowany przez policję rankiem 6 października 1941 r. w ramach akcji przeciw inteligencji, zarządzonej w Kraju Warty przez Artura Greisera i przewieziony wozem konnym do obozu przejściowego w Konstantynowie Łódzkim. Stąd 30 października 1941 r. został przetransportowany z innymi uwięzionymi pociągiem do obozu koncentracyjnego KL Dachau. W obozie stał się więźniem nr 28180. W nieludzkich warunkach bytowania, poniżania i niewolniczej pracy znacznie pogorszył się stan jego zdrowia. Z powodu nieprzydatności do pracy został 28 maja 1942 r. skierowany do tzw. transportu inwalidów i wywieziony do Hartheim, do ośrodka eutanazji. Tego samego dnia zmarł. W sierpniu 1942 r. rodzina w Warszawie otrzymała zawiadomienie o śmierci Leona Stypułkowskiego.

Upamiętnienie

Pamięć o szanowanym kapłanie, pełnym człowieczeństwa, zasłużonym dla Kościoła i Ozorkowa została utrwalona na tablicy memoratywnej, umieszczonej na filarze nawy głównej kościoła św. Józefa w roku 1962. Jego imię jest wymienione na tablicy pamięci ofiar obozów koncentracyjnych znajdującej się na zewnętrznej ścianie kościoła św. Józefa w Ozorkowie, a także jest wymieniony pod poz. 3642 w publikacji internetowej pn. "Biała Księga". Martyrologium duchowieństwa – Parafia pw. św. Zygmunta w Słomczynie. Jego imieniem nazwano plac w Ozorkowie i ulicę wiodącą do zakładów przemysłu bawełnianego (dawny Zielony Rynek), gdzie tak dzielnie pomagał strajkującym.

Galeria

Źródła

  • "Biała Księga". Martyrologium duchowieństwa
  • Spis pomordowanych Polaków w obozie koncentracyjnym w Dachau, oprac. ks. Edmund Chart, wyd. Słowo Polskie, 1946
  • Górny Paweł Andrzej, Przemysł starszy od miasta, wyd. Miejska Biblioteka Publiczna w Ozorkowie, Ozorków 2014
  • Górny Paweł Andrzej, Ozorków miasto niepokorne, wyd. Miejska Biblioteka Publiczna w Ozorkowie, Ozorków 2020
  • Jacewicz Wiktor, Woś Jan, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską 1939-1945, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1977
  • Jagodzińska Anna, Niezłomni, wierni Bogu i Ojczyźnie, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 2021
  • Orędownik. Ilustrowany dziennik narodowy i katolicki, 1937-09-27, nr 223.
  • Rosiak Eugenia, Non omnis moriar - opowieść o Księdzu Leonie Stypułkowskim, [w:] Wiadomości Ozorkowskie nr 11 z 2012 r.
  • Sipowicz Kasper, Negatywne przekraczanie granic. Prześladowania polskiego duchowieństwa katolickiego w Kraju Warty w latach 1939-1945, Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, 2017
  • Spis duchowieństwa i parafij diecezji łódzkiej, Łódź 1937
  • Szeremeta J, Aresztowania duchowieństwa katolickiego przeprowadzone przez Niemców w Reichsgau Wartheland w dniach 5–7 października 1941 roku i pobyt w obozie przesiedleńczym w Konstantynowie Łódzkim, Prace i Materiały Historyczne Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej, 2006
  • ks. Piotr Zwoliński, Martyrologium duchowieństwa katolickiego diecezji łódzkiej w czasie II wojny światowej, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Łódzkie Studia Teologiczne, 2020

Oprac. Marianna Różalska i Zdzisław Żerkowski

Przypisy

  1. Akt ur. nr 143 z 1889 r. par. św. Barbary w Warszawie
  2. poz. 5891 Lista Zmarłych Polaków w Dachau 1939-1945, wg ks. Edmunda Charta, wyd. Słowo Polskie, Dachau 1946
  3. Artykuł ks. Mirosława Jagiełło pt. Człowiek Szerokich Horyzontów w czasopiśmie Niedziela łódzka 34/2018, str. IV. Artykuł
  4. Wg Eugenii Rosiak ks. Stypułkowski podczas wojny polsko-bolszewickiej jako kapelan przysłużył się ojczyźnie, za co awansowano go do stopnia kapitana i odznaczono Krzyżem Virtuti Militari. Rosiak E., "Non omnis moriar" - opowieść o Księdzu Leonie Stypułkowskim [w:] Wiadomości Ozorkowskie nr 11 z 2012 r., s. 18 i 19 Artykuł
  5. Opisy strajków i działania ks. Stypułkowskiego opisał szczegółowo w swoich książkach Paweł Andrzej Górny: Przemysł starszy od miasta, Ozorków 2014, s. 122-123 i Ozorków miasto niepokorne, Ozorków 2020, s. 49-64. Również w tych publikacjach autor zaznacza, że ks. Leon Stypułkowski był kapelanem w randze kapitana w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. odznaczonym Krzyżem Virtuti Militari i w czasie strajków użył czapki kapitańskiej i przypiął krzyż.
  6. Górny P.A, Ozorków miasto niepokorne, s. 121
  7. Tamże, s. 132
  8. Paweł Andrzej Górny w swoich publikacjach podaje, powołując się na relację współwięźnia z Dachau, Wacława Kupisza, że ks. Leon Stypułkowski był ponownie aresztowany 10 kwietnia 1940 r. wraz z innymi 17 ozorkowianami. Nie znajduje to potwierdzenia w innych źródłach
  9. Janina Kępska i Konrad Dąbrowski wspominają, że wydarzenia zapadły w pamięć, bo po niektórych mszach odbywały się łapanki do wywózki na roboty w głąb Rzeszy
  10. Skorowidz osobowy oprac. W. Źródlak.
  11. Tamże
  12. Tamże
  13. Tamże