Skarb numizmatyczny
Spis treści
Historia znalezienia skarbu
Jak to zwykle ze skarbami bywa, ten również został znaleziony przypadkowo. Późną jesienią 17 listopada 1972 r. Mirosław i Józef Wawrzyniakowie postanowili wykarczować starą gruszę na posesji przy ul. Orzeszkowej 34. Wśród grubych korzeni starego drzewa wykopali gliniany garnek wypełniony nieznanymi im monetami o wadze 5,7 kg. Stare naczynie gliniane podczas wydobywania z wykopu między potężnymi korzeniami pokruszyło się i część monet się wysypała. Znalazcy zgodnie z obowiązującym prawem i obyczajem powiadomili o znalezisku najbliższe muzeum, którym jest Muzeum Regionalne w Łęczycy. To z kolei powiadomiło swoją jednostkę nadrzędną - Muzeum Archeologiczno-Etnograficzne w Łodzi, a dokładnie jego dział numizmatyczny oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łodzi. Rozpoczęły się prace zabezpieczające i poszukiwawcze. Przekopano teren wokół pnia drzewa i przesiano przez sito wykopaną ziemię. W ten sposób znaleziono dodatkowo 14 monet wcześniej przeoczonych. W sumie do Muzeum Regionalnego w Łęczycy trafiło 1006 monet ze skarbu ozorkowskiego, 5 monet znajduje się w kolekcjach prywatnych. Prawdopodobnie kilkadziesiąt monet zostało rozproszonych wśród przygodnych obserwatorów znaleziska. Gliniane naczynie, w którym monety przeleżały kilkaset lat, udało się zrekonstruować i jest prezentowane w Muzeum w Łęczycy. Jest to garnek ręcznie lepiony z gliny, a następnie obtaczany i wygładzany, słabo wypalany, dość nierówny w bryle, z prymitywną ozdobą w postaci dołków i żłobków. Co właściwie znajdowało się w tym XIV-XV wiecznym „sejfie"?
Zawartość
Ok. 99% zawartości stanowiły grosze praskie bite w Kutnej Horze za rządów trzech XIV-wiecznych królów czeskich. Nazwa grosze praskie pochodzi od przynależności do praskiego wzorcowego dla Czech systemu monetarnego. 6 egzemplarzy groszy praskich pochodzi z XIII-XIV w. za panowania Wacława II. 328 groszy zostało wybitych za panowania Jana Luksemburskiego. Najliczniejszą grupę, bo aż 1644 egzemplarzy, stanowiły grosze praskie Karola z poł. XIV w., tj. z l. 1346-1378. Z mennicy miśnieńskiej pochodzi 8 groszy miśnieńskich Fryderyka II, bitych w Miśni od 1338 r. W skarbie ozorkowskim znalazło się 8 groszy pochodzących z Węgier za panowania króla węgierskiego Ludwika I. Z pozostałych monet znalazły się też dwa grosze klewijskie Adolfa I z Nadrenii. Ciekawostką jest jeden półskojec krzyżacki (o wartości ówczesnej 1 grosza praskiego) z mennicy toruńskiej z ok. 1370 r. Najcenniejszą grupą monet z uwagi na rzadkość ich występowania, a znalezioną w skarbie ozorkowskim, jest nieliczna grupa 8 polskich monet Kazimierza Wielkiego. Jest to 5 kwartalników i 3 grosze krakowskie. Trzeba tu nadmienić, że kwartalniki, o których mowa, o wartości nominalnej połowy grosza, później 1/3, miały na awersie siedzącą postać króla Kazimierza, a na rewersie był wyobrażony orzeł piastowski (po raz pierwszy na monecie polskiej zamiast dotychczas stosowanego herbu czeskiego).
Na czas ukrycia skarbu wskazują najmłodsze monety, czyli grosze praskie Karola I bite w l. 1374-1378. Przyjmuje się wobec tego, że skarb ozorkowski został zakopany między 1374 a 1378 r. Był to niewątpliwie duży majątek w srebrnym pieniądzu. Jeżeli właściciel tego majątku chciałby go wymienić w tych latach na złoto, uzyskałby 91 dukatów (relacja wymienna 1 dukat=22grosze). Właściciel musiał być człowiekiem zamożnym, skoro stać go było na wycofanie takiej sumy z obiegu gospodarczego i ukrycie, skoro za taką sumę można było kupić w Łęczyckiem połowę wsi lub wójtostwo łowickie (źródła archiwalne).
Znaczenie
Znalezisko „numizmatyczny skarb ozorkowski" zaliczane jest do największych skarbów późnośredniowiecznych groszy znalezionych na terenie Polski. Skarby odkryte w Żninie i w Poznaniu liczyły ok. 5000 groszy, a we Włosieniu na Dolnym Śląsku ok. 1700 groszy. W zestawieniu z tymi znaleziskami skarb ozorkowski jest na trzecim miejscu, ale na pierwszym, jeżeli pod uwagę weźmiemy jego skład, jakość i znaczenie dla badań nad pieniądzem i gospodarką XIV-wiecznej Polski.
Źródło
Mikołajczyk A., Skarb średniowiecznych groszy z Ozorkowa, Muzeum w Łęczycy, 1979.
Oprac. Włodzimierz Wichliński
