Schlösser Natalia

Z Ozopedia - internetowa Encyklopedia miasta i gminy Ozorków
Wersja z dnia 20:24, 6 lut 2017 autorstwa Marianna Różalska (dyskusja | edycje) (link)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Anna Natalia Schlösser (ur. 10 lipca 1843 r. w Białymstoku, zm. 17 marca 1932 r. w Ozorkowie) - żona Karola Ernesta Schlössera, a po jego śmierci właścicielka majątków ziemskich w pobliżu Kalisza, główna akcjonariuszka Towarzystwa Schlösserowskiej Przędzalni Bawełny i Tkalni w Ozorkowie.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie fabrykanta z Supraśla Adolfa Bucholtza i Doroty z Helbingów. Używała imienia Natalia. Miała pięcioro rodzeństwa. Bucholtzowie przenieśli się do Supraśla (woj. podlaskie, wówczas Cesarstwo Rosyjskie) z powodu zastoju w przemyśle wełnianym. Przed ślubem zamieszkiwała z rodzicami w Łodzi.

15 maja 1861 r. z Warszawie zawarła związek małżeński ze starszym o 11 lat Karolem Ernestem Schlösserem. Urodziła mu dziewięcioro dzieci, lecz nie wszystkie dożyły wieku dojrzałości. Rodzina Karola i Natalii osiadła w pałacu przy ul. Zajączka (obecnie Młodzieżowy Dom Kultury). Gdy w 1878 r. Karol Ernest Schlösser przeniósł się do Opatówka, Natalia pozostała w Ozorkowie.

Sytuacja w zakładach

Po śmierci męża w 1881 r. stała się główną właścicielką majątków i folwarków w pobliżu Kalisza (Opatówek oraz folwarki w Brzezinach, Józefowie, Rożennie, Winiarach i Zajączkach). W 1884 r. zmarł brat męża, Henryk Wilhelm Schlösser, pozostawiając w testamencie zapisy na rzecz potomstwa brata[1]. Natalia Schlösser wydzierżawiła wówczas od wdowy po Henryku, Matyldy Schlösser, zakłady strzeblewskie za 18 tys. rubli miesięcznie. W l. 1883-1886 zatrudniano 306 robotników. Przędza była sprzedawana hurtowo lub detalicznie w Łodzi, Kaliszu, Turku, Wilnie i Grodnie. Stali odbiorcy kupowali na trzy- lub sześciomiesięczny kredyt. Funkcję dyrektora pełnił Władysław Janasz.

Zakłady schlösserowskie były w złej kondycji. Pieniądze były przeznaczane na majątki ziemskie czy kapitał dla zakładającego własne rodziny potomstwa. Fabryki były zatem niedoinwestowane, maszyny w starszych zakładach wymagały wymiany. Przestrzeń dzieląca Ozorków od czołowych zakładów Łódzkiego Okręgu Przemysłowego była coraz większa. Natalia Schlösser produkowała wyłącznie przędzę bawełnianą, podczas gdy najlepsze fabryki składały się z trzech wydziałów: przędzalni, tkalni i wykończalni. Nakład, dotychczas zdominowany przez Schlösserów, przejęli Żydzi. Matylda Schlösser nie czyniła większych inwestycji. Sytuacja ta przekładała się na wynagrodzenie robotników – pod koniec istnienia zakładów zarabiali średnio 55-70 kopiejek dziennie.

Przełomem w historii istnienia zakładów schlösserowskich był rok 1893. Miały wówczas miejsce dwa zaprogramowane pożary – fabryki na Strzeblewie i fabryki przy stawie „Piła”. Ocalał jedynie spichlerz z ogromnym zapasem bawełny. Prawie 600 robotników pozostało bez pracy, wielu drobnych sklepikarzy i właścicieli domów czynszowych popadło w nędzę, ale rodzina Schlösserów nie ucierpiała. Fabryki były ubezpieczone w kilku Towarzystwach Ubezpieczeniowych, więc straty zostały pokryte. Należy podkreślić, że tego rodzaju praktyki (tj. wyłudzanie odszkodowania) były dotychczas przez Schlösserów krytykowane.

Towarzystwo Schlösserowskiej Przędzalni Bawełny i Tkalni

Winieta Towarzystwa Schlösserowskiej Przędzalni Bawełny i Tkalni

Otrzymawszy odszkodowanie tytułem poniesionych strat, 4 lipca 1894 r. Matylda Schlösser, Karol Adolf Schlösser, Władysław Janasz i Konstanty Jannasz zawiązali spółkę pod nazwą „Towarzystwo Schlösserowskiej Przędzalni Bawełny i Tkalni w Ozorkowie. Spółka Akcyjna”. Miał być to zakład trójwydziałowy (przędzalnia, tkalnia i wykończalnia). Kapitał wynosił 1 mln rubli, podzielonych na tysiąc imiennych akcji. Pierwsza emisja była rozpisana na l. 1896-1906. Faktyczną działalność Towarzystwo rozpoczęło 1 listopada 1894 r., gdy akcjonariusze wpłacili połowę kapitału akcyjnego. Następne raty wpłacano 1 lipca i 15 sierpnia 1896 r.

Zaniechano odbudowy fabryki przy stawie „Piła”, ale przez krótki czas funkcjonowała tam jeszcze farbiarnia. Powstały natomiast plany budowy nowej fabryki na Strzeblewie. Ponadto, od 1898 r. Towarzystwo wydzierżawiało od Natalii Schlösser posesję w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 150, wykorzystując ją na skład przędzy. Tymczasem w 1904 r. zmarła Matylda Schlösser. Przed śmiercią podarowała Natalii pałac przy ul. Łęczyckiej. Po I wojnie światowej Natalia ofiarowała go miastu z przeznaczeniem na szpital miejski[2].

Cały czas dbano o opiekę medyczną. W 1899 r. wybudowano ambulatorium, a rok później sprowadzono akuszerkę, Jadwigę Łazowską, która zorganizowała przytułek położniczy. Do 1935 r. lekarzem zakładowym był dr Adolf Legis. Ponadto, funkcjonowała kasa zapomogowo-pożyczkowa.

W zakładach coraz częściej dochodziło do strajków. I wojna światowa przyniosła spustoszenie – wojska niemieckie ograbiły zakłady schlösserowskie. Już w niepodległej Polsce akcjonariusze podnosili je z ruin. Natalia pozostała sama, ponieważ dzieci wiodły życie ziemiańskie poza Ozorkowem. Przestała zajmować się sprawami fabrycznymi, resztę życia spędzając w pałacu przy ul. Listopadowej. Ozorkowianie nazywali ją „naszą babcią Schlösserową”. Zmarła w 1932 r. Zakłady na Strzeblewie przejął w dzierżawę Mayer Fogel.

Bibliografia

  1. Górny P. A., Cmentarz ewangelicko-augsburski w Ozorkowie, Ozorków 2010.
  2. Górny P. A., Przemysł starszy od miasta, Ozorków 2014.
  3. Makarewicz Z., Dzieje rodziny Schlösserów z Ozorkowa do 1914 roku, [w:] Zgierskie Zeszyty Regionalne, t. IV, Zgierz 2009.

Oprac. Marianna Różalska

Przypisy

  1. Małżeństwo Henryka Wilhelma i Pauliny Matyldy Schlösserów było bezdzietne.
  2. Powstał tu szpital zakaźny.