822
edycje
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
m
<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>
Instytucje i organizacje żydowskie (tekst źródłowy)
Wersja z 06:58, 27 kwi 2017
, 06:58, 27 kwi 2017→Instytucje i organizacje kulturalno-oświatowe
Do wybuchu II wojny światowej w Ozorkowie funkcjonowało wiele żydowskich zrzeszeń. Mniejszość żydowska stanowiła jedną trzecią mieszkańców Ozorkowa. Była aktywna politycznie, gospodarczo i społecznie. Tworzyła stowarzyszenia niosące ozorkowianom wyznania mojżeszowego pomoc materialną, finansową i lekarską. Dbała o kulturę, w tym także fizyczną, oraz edukację świecką i religijną. Organizowano wzajemne wsparcie i reprezentację wobec władz i instytucji w postaci stowarzyszeń i związków zawodowych.
== Instytucje i organizacje dobroczynne ==
* '''Towarzystwo Pielęgnowania Chorych „Linas Hacedek”''' – powstało we wrześniu 1909 r., a pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się 9 października. Była to organizacja dobroczynna pomagająca chorym, biednym i starym żydom. Do 1914 r. funkcjonowała dosyć prężnie, jednak po zakończeniu I wojny światowej musiała zostać zamknięta z powodu braku funduszy. W jej miejsce powołano „Sekcję Niesienia Pomocy”, która otrzymywała subwencje od Zarządu Miasta.
* '''Centralny Komitet dla Podziału Funduszu Amerykańskiego w Ozorkowie''' – powstał w lipcu 1919 r. i liczył 14 członków: [[Feldman Hersz|H. Feldman]], E. Reichert, M. Litman, H. Śladkowski, K. Aronowicz, [[Asz Samuel Józef|S. J. Asz]], A. Rzeszkowski, M. Lewi, M. Trauber, Sz. Gelbart, D. Behr<ref>Rywen Dawid Behr – członek honorowy, ostatni rabin gminy żydowskich.</ref>, M. Michelson, M. Karo, M. Praszker. Jego zadaniem był podział subwencji między takie ozorkowskie instytucje jak Sekcja Niesienia Pomocy, Dom Sierot, Talmud Tora, JawneJabne, Jesojde Hatojre, Klub Rzemieślniczy, Strzecha Robotnicza i Związek Włókienniczy. Wśród subwencji były nie tylko pieniądze, ale także odzież, obuwie, mąka czy olej.
* '''Żydowskie Towarzystwo Opieki nad Biednymi Chorymi Kobietami i Położnicami''' – powstało 30 grudnia 1924 r. za sprawą F. Markiewicz, R. Bekerkunc, M. Mordowicz, C. Tugedreich, B. Ismach. Mieściło się w budynku przy ul. Listopadowej 28. Jego celem było otoczenie opieką niezamożnych, chorych i ciężarnych kobiet wyznania mojżeszowego. W tym celu prowadzono szpitale, zaopatrywano w żywność i lekarstwa czy tworzono zakłady pracy. W skład zarządu w l. 1933–1939 wchodziły: Hana Tugendrajch (prezes), Iska Różycka (wiceprezes), Rajzla Dembińska (sekretarz), Edzia Brużycka (skarbnik), Hana Dunkelman, Bina Ismach (członkinie zarządu) oraz Mariem Mordowicz i Raca Drajhorn (komisja rewizyjna).
* '''Stowarzyszenie Dobroczynne „Gemiłus Chesed”''' – powstało 11 lipca 1938 r., ale funkcjonowało przy Gminie Żydowskiej w Ozorkowie już wcześniej. Jego celem było niesienie pomocy biednym Żydom, którzy posiadali warsztaty pracy, ale zakończyli lub zawiesili działalność z powodu kryzysu gospodarczego, klęski żywiołowej czy choroby współwłaściciela. Udzielano im bezprocentowych pożyczek, ale oprócz tego organizowano koncerty, wieczorki, odczyty czy kwesty. Założycielami byli: [[Asz Samuel Józef|S. J. Asz]], J. Beker, A. Brużycki, [[Feldman Hersz|H. Feldman]], J. Glasman, D. Król, M. Korzec, Ch. N. Parzęczewski, L. Peremolnik, B. W. Pozner, M. Sztorc, S. Sznajder, M. Traute, S. A. Walkman, M. Żabner.* '''Towarzystwo Dobroczynne „Bikur Cholim”''' – jego celem było niesienie pomocy chorym niezamożnym Żydom poprzez odwiedzanie ich, prowadzenie stołówek, zapewnianie opieki lekarskiej, szpitalnej i finansowej. Starano się także zwiększyć świadomość ludności nt. higieny. Powstało 22 listopada 1934 r. i mieściło się na ul. Piłsudskiego 22. Pod koniec 1937 r. skupiało ponad 400 członków. Jego założycielami byli: [[Asz Samuel Józef|S. J. Asz]], W. Ajzenberg, [[Barczyński Szymon|S. Barczyński]], J. Beker, R. Braun, [[Feldman Hersz|H. Feldman]], M. Litman, A. Landau, R. Piotrkowski, E. S. Rajchert, H. J. Rozenblum, A. L. Rzeszkowski, D. Szubiński, S. Winter, M. Żabner. W skład zarządu wybranego 26 grudnia 1937 r. (na 18-miesieczną kadencję) wchodzili: A. L. Rzeszkowski (prezes), J. Beker (wiceprezes), R. Braun (sekretarz), S. A. Waldman (skarbnik), A. Landau, [[Feldman Hersz|H. Feldman]], A. Brużycki, W. Blum, S. Rogoziński.
* '''Sekcja Niesienia Pomocy Biednym Żydom przy Magistracie m. Ozorków''' – skupiała wszystkie żydowskie organizacje dobroczynne w Ozorkowie. Wsparcie finansowe zapewniał jej Zarząd Miasta. Ponadto, środki finansowe zdobywano m.in. poprzez organizację imprez.
* '''Dom Sierot im. I. M. Bornsteina''' – założony przez Zarząd Miasta. W 1921 r. znajdowało się w nim 10 sierot wojennych i 200 półsierot.
== Instytucje i organizacje finansowe ==
* '''Drugie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Ozorkowie''' – instytucja kredytowa powstała w 1907 r., najprawdopodobniej z inicjatywy dr. Weissmana. Przestała funkcjonować w czasie I wojny światowej, ale została reaktywowana po jej zakończeniu dzięki kredytowi udzielonemu przez Joint Distribution Committee<ref>Joint Distribution Committee – jedna z najstarszych i największych pozarządowych organizacji żydowskich o globalnym zasięgu. Powstała w 1914 r. w USA. W Polsce pojawiła się w 1918 r.</ref>. Kasa towarzystwa posiadała kawałek gruntu i budynek szacowane na 250 tys. marek. W 1908/1909 r. prezesem był dr Weissman, wiceprezesem – [[Rubinstein Feliks|Feliks Rubinstein]]. W 1921 r. prezesem był [[Kroskin Abram|dr Abram Kroskin]], skarbnikiem – [[Asz Samuel Józef|Samuel Asz]]. W zarządzie zasiadali także Szyjka Waldman, [[Barczyński Szymon|Szymon Barczyński]], Jakub Agiński, E. S. Rajchert i I. N. Praszkier. W skład rady wchodzili L. W. Szapszewicz, H. Foundlich, M. A. Engel, K. Kadisz i I. M. Librach. W 1921 r. towarzystwo liczyło 576 członków. W 1922 r. przekształciło się w Ozorkowską Spółdzielnię Kredytową, a 5 lat później w Bank Ludowy. Władze wybierane były na roczną kadencję. Pożyczek udzielno jedynie osobom zrzeszonym. W latach. 30. Bank przeżywał kryzys.
* '''Stowarzyszenie „Hachnoses Kalo i Gemiłus Chasidim” (Pomoc Narzeczonym i Pożyczka Bezprocentowa)''' – powstało 26 lipca 1934 r. i mieściło się w mieszkaniu Lajba Rubina przy al. Piłsudskiego 13. Celem organizacji było zapewnianie opieki materialnej młodym parom i ubogim pannom wstępującym w związek małżeński poprzez udzielanie bezprocentowych pożyczek. Założycielami byli: A. Milewski, L. L. Rubin, T. Krygier, J. Jasiński, J. Zelmanowicz, Sz. Wojciechowski, Ch. Parzęczewski, D. Dembiński, M. W. Pozner, D. Jakubowicz, C. Sztorch, M. Strykowski, Sz. Cedrowski, J. Beker, M. Ch. Elinger. W skład zarządu wybranego 2 stycznia 1938 r. wchodzili: M. Ch. Elinger (prezes), J. Zelmanowicz (wiceprezes), M. Kurek (sekretarz), L. L. Rubin (skarbnik), M. Huza, N. Mermelsztajn, M. Junks, C. Sztorch, Sz. Cedrowski, W. Blum, J. Kleniewski, Sz. Wojciechowski.
== Instytucje i organizacje kulturalno-oświatowe==
* '''Jabne''' – szkoła syjonistyczna.
* '''Jesojde Hatojre''' – szkoła ortodoksyjna. W latach 30. kierownikiem był Wigdor Awigdor Gelblum.
* '''Talmud Tora Koluli''' – żydowska szkoła powszechna powstała w 1924 r. Mieściła się przy al. Piłsudskiego 1. Językiem wykładowym był jidysz.
* '''Szkoła im. Dynersona'''
* '''Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Hazomir”''' – powstało 11 czerwca 1930 r. i funkcjonowało do 23 lutego 1937 r.
* '''Biblioteka im. Bera Borochowa''' – kierowana przez „Poalej Syjon” Lewicę, działała przy Robotniczym Stowarzyszeniu Wychowania Fizycznego „Gwiazda-Stern”Sztern”
* '''Żydowska Biblioteka i Czytelnia Publiczna''' – prowadzona przez Związek Ortodoksów od ok. 1913 r.
* '''Żydowskie Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Hazomir” ''' – powstało w 1930 lub 1907 r.
* biblioteka przy Organizacji Syjonistycznej – prowadziła działalność teatralną i edukacyjną.
* '''Stowarzyszenie Pomocy Studentom Żydom'''
==Przypisy==
[[Kategoria: Hasła w przygotowaniuEncyklopedia]][[Kategoria:Instytucje, organizacje i stowarzyszenia]]
