Zmiany

<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>Do wybuchu II wojny światowej w Ozorkowie funkcjonowały następujące instytucje funkcjonowało wiele żydowskich zrzeszeń. Mniejszość żydowska stanowiła jedną trzecią mieszkańców Ozorkowa. Była aktywna politycznie, gospodarczo i społecznie. Tworzyła stowarzyszenia niosące ozorkowianom wyznania mojżeszowego pomoc materialną, finansową i lekarską. Dbała o kulturę, w tym także fizyczną, oraz edukację świecką i religijną. Organizowano wzajemne wsparcie i reprezentację wobec władz i instytucji w postaci stowarzyszeń i związków zawodowych. == Instytucje i organizacje społecznedobroczynne ==* '''Towarzystwo Pielęgnowania Chorych „Linas Hacedek”''' – powstało we wrześniu 1909 r., kulturalnea pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się 9 października. Była to organizacja dobroczynna pomagająca chorym, oświatowe biednym i finansowe:starym żydom. Do 1914 r. funkcjonowała dosyć prężnie, jednak po zakończeniu I wojny światowej musiała zostać zamknięta z powodu braku funduszy. W jej miejsce powołano „Sekcję Niesienia Pomocy”, która otrzymywała subwencje od Zarządu Miasta.# * '''Centralny Komitet dla Podziału Funduszu Amerykańskiego w Ozorkowie''' – powstał w lipcu 1919 r. i liczył 14 członków: [[Feldman Hersz|H. Feldman]], E. Reichert, M. Litman, H. Śladkowski, K. Aronowicz, [[Asz Samuel Józef|S. J. Asz]], A. Rzeszkowski, M. Lewi, M. Trauber, Sz. Gelbart, D. BeerBehr<ref>Rywen Dawid Beer Behr – członek honorowy, ostatni rabingminy żydowskich.</ref>, M. Michelson, M. Karo, M. Praszker. Jego zadaniem był podział subwencji między takie ozorkowskie instytucje jak Sekcja Niesienia Pomocy, Dom Sierot, Talmud Tora, JabnaJabne, Jesojde Hatojre, Klub Rzemieślniczy, Strzecha Robotnicza i Związek Włókienniczy. Wśród subwencji były nie tylko pieniądze, ale także odzież, obuwie, mąka czy olej.# * '''Żydowskie Towarzystwo Opieki nad Biednymi Chorymi Kobietami i Położnicami''' – powstało 30 grudnia 1924 r. za sprawą F. Markiewicz, R. Bekerkunc, M. Mordowicz, C. Tugedreich, B. Ismach. Mieściło się w budynku przy ul. Listopadowej 28. Jego celem było otoczenie opieką niezamożnych, chorych i ciężarnych kobiet wyznania mojżeszowego. W tym celu prowadzono szpitale, zaopatrywano w żywność i lekarstwa czy tworzono zakłady pracy. W skład zarządu w l. 1933–1939 wchodziły: Hana Tugendrajch (prezes), Iska Różycka (wiceprezes), Rajzla Dembińska (sekretarz), Edzia Brużycka (skarbnik), Hana Dunkelman, Bina Ismach (członkinie zarządu) oraz Mariem Mordowicz i Raca Drajhorn (komisja rewizyjna).* '''Stowarzyszenie Dobroczynne „Gemiłus Chesed”''' – powstało 11 lipca 1938 r., ale funkcjonowało przy Gminie Żydowskiej w Ozorkowie już wcześniej. Jego celem było niesienie pomocy biednym Żydom, którzy posiadali warsztaty pracy, ale zakończyli lub zawiesili działalność z powodu kryzysu gospodarczego, klęski żywiołowej czy choroby współwłaściciela. Udzielano im bezprocentowych pożyczek, ale oprócz tego organizowano koncerty, wieczorki, odczyty czy kwesty. Założycielami byli: [[Asz Samuel Józef|S. J. Asz]], J. Beker, A. Brużycki, [[Feldman Hersz|H. Feldman]], J. Glasman, D. Król, M. Korzec, Ch. N. Parzęczewski, L. Peremolnik, B. W. Pozner, M. Sztorc, S. Sznajder, M. Traute, S. A. Walkman, M. Żabner.* '''Towarzystwo Dobroczynne „Bikur Cholim”''' – jego celem było niesienie pomocy chorym niezamożnym Żydom poprzez odwiedzanie ich, prowadzenie stołówek, zapewnianie opieki lekarskiej, szpitalnej i finansowej. Starano się także zwiększyć świadomość ludności nt. higieny. Powstało 22 listopada 1934 r. i mieściło się na ul. Piłsudskiego 22. Pod koniec 1937 r. skupiało ponad 400 członków. Jego założycielami byli: [[Asz Samuel Józef|S. J. Asz]], W. Ajzenberg, [[Barczyński Szymon|S. Barczyński]], J. Beker, R. Braun, [[Feldman Hersz|H. Feldman]], M. Litman, A. Landau, R. Piotrkowski, E. S. Rajchert, H. J. Rozenblum, A. L. Rzeszkowski, D. Szubiński, S. Winter, M. Żabner. W skład zarządu wybranego 26 grudnia 1937 r. (na 18-miesieczną kadencję) wchodzili: A. L. Rzeszkowski (prezes), J. Beker (wiceprezes), R. Braun (sekretarz), S. A. Waldman (skarbnik), A. Landau, [[Feldman Hersz|H. Feldman]], A. Brużycki, W. Blum, S. Rogoziński.* '''Sekcja Niesienia Pomocy Biednym Żydom przy Magistracie m. Ozorków''' – skupiała wszystkie żydowskie organizacje dobroczynne w Ozorkowie. Wsparcie finansowe zapewniał jej Zarząd Miasta. Ponadto, środki finansowe zdobywano m.in. poprzez organizację imprez.* '''Dom Sierot im. I. M. Bornsteina''' – założony przez Zarząd Miasta. W 1921 r. znajdowało się w nim 10 sierot wojennych i 200 półsierot.# == Instytucje i organizacje finansowe ==* '''Drugie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Ozorkowie''' – instytucja kredytowa powstała 1 czerwca w 1907 r. i zalegalizowana w tym samym roku, najprawdopodobniej z inicjatywy dr. Weissmana. Towarzystwo przestało Przestała funkcjonować w czasie I wojny światowej, ale zostało reaktywowane została reaktywowana po jej zakończeniu dzięki kredytowi w wysokości 50 tys. marek udzielonemu przez Joint Distribution Committee<ref>Joint Distribution Committee – jedna z najstarszych i największych pozarządowych organizacji żydowskich o globalnym zasięgu. Powstała w 1914 r. w USA. W Polsce pojawiła się w 1918 r.</ref>. Kasa towarzystwa posiadała kawałek gruntu i budynek szacowane na 250 tys. marek. W 1908/1909 r. prezesem był dr Weissman, wiceprezesem – [[Rubinstein Feliks|Feliks Rubinstein]]. W 1921 r. prezesem był [[Kroskin Abram|dr Abram Kroskin]], skarbnikiem – [[Asz Samuel Józef|Samuel Asz]]. W zarządzie zasiadali także Szyjka Waldman, [[Barczyński Szymon|Szymon Barczyński]], Jakub Agiński, E. S. Rajchert i I. N. Praszkier. W skład rady wchodzili L. W. Szapszewicz, H. Foundlich, M. A. Engel, K. Kadisz i I. M. Librach. W 1921 r. towarzystwo liczyło 576 członków.W 1922 r. przekształciło się w Ozorkowską Spółdzielnię Kredytową, a 5 lat później w Bank Ludowy. Władze wybierane były na roczną kadencję. Pożyczek udzielno jedynie osobom zrzeszonym. W latach. 30. Bank przeżywał kryzys.* '''Stowarzyszenie „Hachnoses Kalo i Gemiłus Chasidim” (Pomoc Narzeczonym i Pożyczka Bezprocentowa)''' – powstało 26 lipca 1934 r. i mieściło się w mieszkaniu Lajba Rubina przy al. Piłsudskiego 13. Celem organizacji było zapewnianie opieki materialnej młodym parom i ubogim pannom wstępującym w związek małżeński poprzez udzielanie bezprocentowych pożyczek. Założycielami byli: A. Milewski, L. L. Rubin, T. Krygier, J. Jasiński, J. Zelmanowicz, Sz. Wojciechowski, Ch. Parzęczewski, D. Dembiński, M. W. Pozner, D. Jakubowicz, C. Sztorch, M. Strykowski, Sz. Cedrowski, J. Beker, M. Ch. Elinger. W skład zarządu wybranego 2 stycznia 1938 r. wchodzili: M. Ch. Elinger (prezes), J. Zelmanowicz (wiceprezes), M. Kurek (sekretarz), L. L. Rubin (skarbnik), M. Huza, N. Mermelsztajn, M. Junks, C. Sztorch, Sz. Cedrowski, W. Blum, J. Kleniewski, Sz. Wojciechowski. == Instytucje i organizacje kulturalno-oświatowe==# * '''JabnaJabne''' – szkoła syjonistyczna.# * '''Jesojde Hatojre''' – szkoła ortodoksyjna. W latach 30. kierownikiem był Awigdor Gelblum.# * '''Sekcja Niesienia Pomocy biednym Żydom Talmud Tora Koluli''' – żydowska szkoła powszechna powstała w 1924 r. Mieściła się przy Magistracie mal. Piłsudskiego 1. Językiem wykładowym był jidysz.* '''Szkoła im. OzorkówDynersona'''* '''Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Hazomir”''' – skupiała wszystkie żydowskie organizacje dobroczynne w Ozorkowiepowstało 11 czerwca 1930 r. Oprócz „Linas Hacedek” należał i funkcjonowało do niej także 23 lutego 1937 r.* '''Biblioteka im. Bera Borochowa'''„Bikur– kierowana przez „Poalej Syjon” Lewicę, działała przy Robotniczym Stowarzyszeniu Wychowania Fizycznego „Gwiazda-Chojlim”Sztern”* '''Żydowska Biblioteka i Czytelnia Publiczna'''– prowadzona przez Związek Ortodoksów od ok. Wsparcie finansowe zapomniał jej Zarząd Miasta1913 r.# * '''Żydowskie Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Hazomir”'''Szkoła im– powstało w 1930 lub 1907 r.* biblioteka przy Organizacji Syjonistycznej – prowadziła działalność teatralną i edukacyjną. Dynersona* '''Stowarzyszenie Pomocy Studentom Żydom'''* '''Towarzystwo Przyjaciół Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie'''# == Instytucje i organizacje sportowe ==* '''Ozorkowskie Żydowskie Towarzystwo Pielęgnowania Chorych „Linas Hacedek”Sportowo-Gimnastyczne''' – powstało we wrześniu 1909 7 grudnia 1923 r.* '''Robotnicze Stowarzyszenie Wychowania Fizycznego „Gwiazda–Sztern”''' – był to ozorkowski oddział warszawskiego stowarzyszenia. Data powstania jest nieznana, jednak funkcjonowało ono już w 1924 r. Było związane z partią „Poalej Syjon” Lewica. W 1934 r. przewodniczącym był Moszek Litman. Najpopularniejszą dyscypliną tego klubu była piłka nożna. Prowadzono także działalność kulturalną.* '''Żydowski Klub Sportowy „Makabi”''' – powstał 14 lipca 1936 r. Założycielami byli: L. Fogel, N. Lew, M. Parzęczewski, N. Liske, M. Szpiro, H. Bąk, J. Dancygier, F. Gerszt, I. Wartska, Sz. Wartski, L. Goldstein, D. Kadysz, Sz. Parzęczewski, Sz. Knaster, I. Szlamowicz, Sz. Ryweń. W skład zarządu wybranego 29 marca 1938 r.wchodzili: L. Fogel (prezes), Ch. Turczyński (wiceprezes), J. Colle (wiceprezes), Ch. Czerchowski (sekretarz), N. Liske (referat sportowy), M. Hernkowicz (skarbnik), a pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło A. Glazer (gospodarz). == Instytucje i organizacje zawodowe ==* '''Stowarzyszenie Rzeźników Żydowskich''' – powstało 10 lutego 1928 r. Mieściło się 9 październikaprzy al. Piłsudskiego 1. Założycielami byli: M. A. Śliwkowicz, Sz. Fiszer, A. Raszewski (w 1931 r. był przewodniczącym). Była to organizacja dobroczynna pomagająca chorymStowarzyszenie jednoczyło wszystkich żydowskich przedstawicieli zawodu rzeźniczego w Ozorkowie celem zapewnienia reprezentacji, wzajemnego wsparcia, możliwości obrony interesów, biednym i starym żydomprzestrzegania etyki zawodowej. Do 1914 W skład zarządu wybranego 6 marca 1938 r. funkcjonowała dosyć prężniewchodzili: A. Widawski (prezes), A. Zajderman (wiceprezes), F. Cedrowski (sekretarz), jednak po zakończeniu I wojny światowej musiała zostać zamknięta z powodu braku funduszy. W jej miejsce powołano „Sekcję Niesienia Pomocy”Cedrowski (kasjer), L. Brużycki, M. Cedrowski, M. Śliwkowicz.* '''Stowarzyszenie Rzemieślników Żydowskich''' – powstało 10 lutego 1928 r.* '''Żydowski Związek Zawodowy Przemysłu Włóknistego''' – urządzał m.in. kursy doszkalające.* '''Związek Zawodowy Robotników Krawieckich''' – jego charakter nie jest znany, która otrzymywała subwencje od Zarządu Miastamógł być to związek żydowski lub mieszany.

# Kawski T., ''Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza, Małopolski i Śląska w latach 1918-1942'', Toruń 2012.# [http://search.archives.jdc.org/multimedia/Documents/NY_AR1921/00018/NY_AR1921_00007.pdf List od European Executive Council do Joint Distribution Committee], Nowy Jork 1921.

[[Kategoria: Hasła w przygotowaniuEncyklopedia]][[Kategoria:Instytucje, organizacje i stowarzyszenia]]