Instytucje i organizacje żydowskie: Różnice pomiędzy wersjami
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
(nowa pozycja) |
(uzupełnienie) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol> | <accesscontrol>Redakcja</accesscontrol> | ||
| − | Do wybuchu II wojny światowej w Ozorkowie | + | Do wybuchu II wojny światowej w Ozorkowie funkcjonowało wiele żydowskich instytucji i organizacji dobroczynnych, finansowych, kulturalno-oświatowych, sportowych i zawodowych. |
| − | + | ||
| − | + | == Instytucje i organizacje dobroczynne == | |
| − | + | * '''Towarzystwo Pielęgnowania Chorych „Linas Hacedek”''' – powstało we wrześniu 1909 r., a pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się 9 października. Była to organizacja dobroczynna pomagająca chorym, biednym i starym żydom. Do 1914 r. funkcjonowała dosyć prężnie, jednak po zakończeniu I wojny światowej musiała zostać zamknięta z powodu braku funduszy. W jej miejsce powołano „Sekcję Niesienia Pomocy”, która otrzymywała subwencje od Zarządu Miasta. | |
| − | + | * '''Centralny Komitet dla Podziału Funduszu Amerykańskiego w Ozorkowie''' – powstał w lipcu 1919 r. i liczył 14 członków: H. Feldman, E. Reichert, M. Litman, H. Śladkowski, K. Aronowicz, S. Asz, A. Rzeszkowski, M. Lewi, M. Trauber, Sz. Gelbart, D. Beer<ref>Rywen Dawid Behr – członek honorowy, ostatni rabin gminy żydowskich.</ref>, M. Michelson, M. Karo, M. Praszker. Jego zadaniem był podział subwencji między takie ozorkowskie instytucje jak Sekcja Niesienia Pomocy, Dom Sierot, Talmud Tora, Jabna, Jesojde Hatojre, Klub Rzemieślniczy, Strzecha Robotnicza i Związek Włókienniczy. Wśród subwencji były nie tylko pieniądze, ale także odzież, obuwie, mąka czy olej. | |
| − | + | * '''Żydowskie Towarzystwo Opieki nad Biednymi Chorymi Kobietami i Położnicami''' – powstało 30 grudnia 1924 r. W skład zarządu wybranego 30 kwietnia 1933 r. wchodziły: Hana Tugendrajch (prezes), Iska Różycka (wiceprezes), Rajzla Dembińska (sekretarz), Edzia Brużycka (skarbnik), Hana Dunkelman, Bina Ismach. | |
| − | + | * '''Stowarzyszenie Dobroczynne „Gemiłus Chesed”''' – powstało 11 lipca 1938 r. Założycielami byli: S. J. Asz, J. Beker, A. Brużycki, H. Feldman, J. Glasman, D. Król, M. Korzec, Ch. N. Parzęczewski, L. Peremolnik, B. W. Pozner, M. Sztorc, S. Sznajder, M. Traute, S. A. Walkman, M. Żabner. | |
| − | + | * '''Stowarzyszenie „Hachnoses Kalo” i „Gemiłus Chasiolim” (Pomoc Narzeczonym i Pożyczka Bezprocentowa)''' – powstało 26 lipca 1934 r. Założycielami byli: A. Milewski, L. L. Rubin, T. Krygier, J. Jasiński, J. Zelmanowicz, Sz. Wojciechowski, Ch. Parzęczewski, D. Dembiński, M. W. Pozner, D. Jakubowicz, C. Sztorch, M. Strykowski, Sz. Cedrowski, J. Beker, M. Ch. Elinger. W skład zarządu wybranego 2 stycznia 1938 r. wchodzili: M. Ch. Elinger (prezes), J. Zelmanowicz (wiceprezes), M. Kurek (sekretarz), L. L. Rubin (skarbnik), M. Huza, N. Mermelsztajn, M. Junks. | |
| − | + | * '''Towarzystwo Dobroczynne „Bikur Cholim”''' – jego celem było niesienie pomocy chorym poprzez m.in. odwiedzanie ich czy prowadzenie stołówek. Powstało 22 listopada 1934 r., a jej założycielami byli: S. J. Asz, W. Ajzenberg, S. Barczyński, J. Beker, R. Braun, H. Feldman, M. Litman, A. Landau, R. Piotrkowski, E. S. Rajchert, H. J. Rozenblum, A. L. Rzeszkowski, D. Szubiński, S. Winter, M. Żabner. W skład zarządu wybranego 26 grudnia 1937 r. wchodzili: A. L. Rzeszkowski (prezes), J. Beker (wiceprezes), R. Braun (sekretarz), S. A. Waldman (skarbnik), A. Landau, H. Feldman, A. Brużycki, W. Blum, S. Rogoziński. | |
| − | + | * '''Sekcja Niesienia Pomocy Biednym Żydom przy Magistracie m. Ozorków''' – skupiała wszystkie żydowskie organizacje dobroczynne w Ozorkowie. Wsparcie finansowe zapewniał jej Zarząd Miasta. | |
| + | * '''Dom Sierot im. I. M. Bornsteina''' – założony przez Zarząd Miasta. W 1921 r. znajdowało się w nim 10 sierot wojennych i 200 półsierot. | ||
| + | |||
| + | == Instytucje i organizacje finansowe == | ||
| + | * '''Drugie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Ozorkowie''' – instytucja kredytowa powstała 1 czerwca 1907 r. i zalegalizowana w tym samym roku. Towarzystwo przestało funkcjonować w czasie I wojny światowej, ale zostało reaktywowane po jej zakończeniu dzięki kredytowi w wysokości 50 tys. marek udzielonemu przez Joint Distribution Committee<ref>Joint Distribution Committee – jedna z najstarszych i największych pozarządowych organizacji żydowskich o globalnym zasięgu. Powstała w 1914 r. w USA. W Polsce pojawiła się w 1918 r.</ref>. Kasa towarzystwa posiadała kawałek gruntu i budynek szacowane na 250 tys. marek. W 1908/1909 r. prezesem był dr Weissman, wiceprezesem – [[Rubinstein Feliks|Feliks Rubinstein]]. W 1921 r. prezesem był [[Kroskin Abram|dr Abram Kroskin]], skarbnikiem – Samuel Asz. W zarządzie zasiadali także Szyjka Waldman, Szymon Barczyński, Jakub Agiński, E. S. Rajchert i I. N. Praszkier. W skład rady wchodzili L. W. Szapszewicz, H. Foundlich, M. A. Engel, K. Kadisz i I. M. Librach. W 1921 r. towarzystwo liczyło 576 członków. | ||
| + | |||
| + | == Instytucje i organizacje kulturalno-oświatowe== | ||
| + | * '''Jabna''' – szkoła syjonistyczna. | ||
| + | * '''Jesojde Hatojre''' – szkoła ortodoksyjna. | ||
| + | * '''Szkoła im. Dynersona''' | ||
| + | * '''Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Hazomir” – powstało 11 czerwca 1930 r. i funkcjonowało do 23 lutego 1937 r. | ||
| + | * publiczne biblioteki – utworzone przez Organizację Syjonistyczną i „Poalej Syjon”. Były centrum życia kulturalnego. Działały przy nich kółka dramatyczne, szkółki wieczorowe i towarzystwa sportowe. | ||
| + | |||
| + | == Instytucje i organizacje sportowe == | ||
| + | * '''Ozorkowskie Żydowskie Towarzystwo Sportowo-Gimnastyczne''' – powstało 7 grudnia 1923 r. | ||
| + | * '''Żydowski Klub Sportowy „Makabi”''' – powstał 14 lipca 1936 r. Założycielami byli: L. Fogel, N. Lew, M. Parzęczewski, N. Leśke, M. Szpiro, H. Bąk, J. Dancygier, F. Gerszt, I. Wartska, Sz. Wartski, L. Goldstein, D. Kadysz, Sz. Parzęczewski, Sz. Knaster, I. Szlamowicz, Sz. Ryweń. W skład zarządu wybranego 29 marca 1938 r. wchodzili: L. Fogel (prezes), Ch. Turczyński (wiceprezes), J. Calla (wiceprezes), Ch. Czerchowski (sekretarz), N. Leśke (referent sportowy), M. Hernkowicz (skarbnik), A. Glazer (gospodarz). | ||
| + | |||
| + | == Instytucje i organizacje zawodowe == | ||
| + | * '''Stowarzyszenie Rzeźników Żydowskich''' – powstało 10 lutego 1928 r. W skład zarządu wybranego 6 marca 1938 r. wchodzili: A. Widawski (prezes), A. Zajderman (wiceprezes), F. Cedrowski (sekretarz), I. Cedrowski (kasjer), L. Brużycki, M. Cedrowski, M. Śliwkowicz. | ||
| + | * '''Stowarzyszenie Rzemieślników Żydowskich''' – powstało 10 lutego 1928 r. | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| + | # Kawski T., ''Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza, Małopolski i Śląska w latach 1918-1942'', Toruń 2012. | ||
# Kalendarz na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu na rok 1909. | # Kalendarz na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu na rok 1909. | ||
| − | # List od European Executive Council do Joint Distribution Committee, Nowy Jork 1921. | + | # [http://search.archives.jdc.org/multimedia/Documents/NY_AR1921/00018/NY_AR1921_00007.pdf List od European Executive Council do Joint Distribution Committee], Nowy Jork 1921. |
''<small>Oprac. '''[[Różalska Marianna|Marianna Różalska]]'''</small>'' | ''<small>Oprac. '''[[Różalska Marianna|Marianna Różalska]]'''</small>'' | ||
Wersja z 17:35, 10 lut 2017
<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol> Do wybuchu II wojny światowej w Ozorkowie funkcjonowało wiele żydowskich instytucji i organizacji dobroczynnych, finansowych, kulturalno-oświatowych, sportowych i zawodowych.
Spis treści
Instytucje i organizacje dobroczynne
- Towarzystwo Pielęgnowania Chorych „Linas Hacedek” – powstało we wrześniu 1909 r., a pierwsze spotkanie organizacyjne odbyło się 9 października. Była to organizacja dobroczynna pomagająca chorym, biednym i starym żydom. Do 1914 r. funkcjonowała dosyć prężnie, jednak po zakończeniu I wojny światowej musiała zostać zamknięta z powodu braku funduszy. W jej miejsce powołano „Sekcję Niesienia Pomocy”, która otrzymywała subwencje od Zarządu Miasta.
- Centralny Komitet dla Podziału Funduszu Amerykańskiego w Ozorkowie – powstał w lipcu 1919 r. i liczył 14 członków: H. Feldman, E. Reichert, M. Litman, H. Śladkowski, K. Aronowicz, S. Asz, A. Rzeszkowski, M. Lewi, M. Trauber, Sz. Gelbart, D. Beer[1], M. Michelson, M. Karo, M. Praszker. Jego zadaniem był podział subwencji między takie ozorkowskie instytucje jak Sekcja Niesienia Pomocy, Dom Sierot, Talmud Tora, Jabna, Jesojde Hatojre, Klub Rzemieślniczy, Strzecha Robotnicza i Związek Włókienniczy. Wśród subwencji były nie tylko pieniądze, ale także odzież, obuwie, mąka czy olej.
- Żydowskie Towarzystwo Opieki nad Biednymi Chorymi Kobietami i Położnicami – powstało 30 grudnia 1924 r. W skład zarządu wybranego 30 kwietnia 1933 r. wchodziły: Hana Tugendrajch (prezes), Iska Różycka (wiceprezes), Rajzla Dembińska (sekretarz), Edzia Brużycka (skarbnik), Hana Dunkelman, Bina Ismach.
- Stowarzyszenie Dobroczynne „Gemiłus Chesed” – powstało 11 lipca 1938 r. Założycielami byli: S. J. Asz, J. Beker, A. Brużycki, H. Feldman, J. Glasman, D. Król, M. Korzec, Ch. N. Parzęczewski, L. Peremolnik, B. W. Pozner, M. Sztorc, S. Sznajder, M. Traute, S. A. Walkman, M. Żabner.
- Stowarzyszenie „Hachnoses Kalo” i „Gemiłus Chasiolim” (Pomoc Narzeczonym i Pożyczka Bezprocentowa) – powstało 26 lipca 1934 r. Założycielami byli: A. Milewski, L. L. Rubin, T. Krygier, J. Jasiński, J. Zelmanowicz, Sz. Wojciechowski, Ch. Parzęczewski, D. Dembiński, M. W. Pozner, D. Jakubowicz, C. Sztorch, M. Strykowski, Sz. Cedrowski, J. Beker, M. Ch. Elinger. W skład zarządu wybranego 2 stycznia 1938 r. wchodzili: M. Ch. Elinger (prezes), J. Zelmanowicz (wiceprezes), M. Kurek (sekretarz), L. L. Rubin (skarbnik), M. Huza, N. Mermelsztajn, M. Junks.
- Towarzystwo Dobroczynne „Bikur Cholim” – jego celem było niesienie pomocy chorym poprzez m.in. odwiedzanie ich czy prowadzenie stołówek. Powstało 22 listopada 1934 r., a jej założycielami byli: S. J. Asz, W. Ajzenberg, S. Barczyński, J. Beker, R. Braun, H. Feldman, M. Litman, A. Landau, R. Piotrkowski, E. S. Rajchert, H. J. Rozenblum, A. L. Rzeszkowski, D. Szubiński, S. Winter, M. Żabner. W skład zarządu wybranego 26 grudnia 1937 r. wchodzili: A. L. Rzeszkowski (prezes), J. Beker (wiceprezes), R. Braun (sekretarz), S. A. Waldman (skarbnik), A. Landau, H. Feldman, A. Brużycki, W. Blum, S. Rogoziński.
- Sekcja Niesienia Pomocy Biednym Żydom przy Magistracie m. Ozorków – skupiała wszystkie żydowskie organizacje dobroczynne w Ozorkowie. Wsparcie finansowe zapewniał jej Zarząd Miasta.
- Dom Sierot im. I. M. Bornsteina – założony przez Zarząd Miasta. W 1921 r. znajdowało się w nim 10 sierot wojennych i 200 półsierot.
Instytucje i organizacje finansowe
- Drugie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe w Ozorkowie – instytucja kredytowa powstała 1 czerwca 1907 r. i zalegalizowana w tym samym roku. Towarzystwo przestało funkcjonować w czasie I wojny światowej, ale zostało reaktywowane po jej zakończeniu dzięki kredytowi w wysokości 50 tys. marek udzielonemu przez Joint Distribution Committee[2]. Kasa towarzystwa posiadała kawałek gruntu i budynek szacowane na 250 tys. marek. W 1908/1909 r. prezesem był dr Weissman, wiceprezesem – Feliks Rubinstein. W 1921 r. prezesem był dr Abram Kroskin, skarbnikiem – Samuel Asz. W zarządzie zasiadali także Szyjka Waldman, Szymon Barczyński, Jakub Agiński, E. S. Rajchert i I. N. Praszkier. W skład rady wchodzili L. W. Szapszewicz, H. Foundlich, M. A. Engel, K. Kadisz i I. M. Librach. W 1921 r. towarzystwo liczyło 576 członków.
Instytucje i organizacje kulturalno-oświatowe
- Jabna – szkoła syjonistyczna.
- Jesojde Hatojre – szkoła ortodoksyjna.
- Szkoła im. Dynersona
- Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze „Hazomir” – powstało 11 czerwca 1930 r. i funkcjonowało do 23 lutego 1937 r.
- publiczne biblioteki – utworzone przez Organizację Syjonistyczną i „Poalej Syjon”. Były centrum życia kulturalnego. Działały przy nich kółka dramatyczne, szkółki wieczorowe i towarzystwa sportowe.
Instytucje i organizacje sportowe
- Ozorkowskie Żydowskie Towarzystwo Sportowo-Gimnastyczne – powstało 7 grudnia 1923 r.
- Żydowski Klub Sportowy „Makabi” – powstał 14 lipca 1936 r. Założycielami byli: L. Fogel, N. Lew, M. Parzęczewski, N. Leśke, M. Szpiro, H. Bąk, J. Dancygier, F. Gerszt, I. Wartska, Sz. Wartski, L. Goldstein, D. Kadysz, Sz. Parzęczewski, Sz. Knaster, I. Szlamowicz, Sz. Ryweń. W skład zarządu wybranego 29 marca 1938 r. wchodzili: L. Fogel (prezes), Ch. Turczyński (wiceprezes), J. Calla (wiceprezes), Ch. Czerchowski (sekretarz), N. Leśke (referent sportowy), M. Hernkowicz (skarbnik), A. Glazer (gospodarz).
Instytucje i organizacje zawodowe
- Stowarzyszenie Rzeźników Żydowskich – powstało 10 lutego 1928 r. W skład zarządu wybranego 6 marca 1938 r. wchodzili: A. Widawski (prezes), A. Zajderman (wiceprezes), F. Cedrowski (sekretarz), I. Cedrowski (kasjer), L. Brużycki, M. Cedrowski, M. Śliwkowicz.
- Stowarzyszenie Rzemieślników Żydowskich – powstało 10 lutego 1928 r.
Bibliografia
- Kawski T., Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza, Małopolski i Śląska w latach 1918-1942, Toruń 2012.
- Kalendarz na Szkołę Rzemiosł w Kaliszu na rok 1909.
- List od European Executive Council do Joint Distribution Committee, Nowy Jork 1921.
Oprac. Marianna Różalska
