392
edycje
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
m
→Hipotezy dotyczące pochodzenia Odrowąża we współczesnym herbie
[[Plik:Herb Ozorkowa.jpg|mały200px|thumb|prawo|ryc. 1 Herb Ozorkowa]]
== Opis herbu ==
Herb miasta Ozorkowa (ryc. 1) tworzy tarcza herbowa podzielona na dwie części w słup (pionowo). W polu prawym, czerwonym umieszczono godło herbu Odrowąż. W polu lewym, białym znajduje się czółenko tkackie koloru niebieskiego. Wizerunek herbu utrwalony jest w załączniku nr 2 do Statutu Gminy Miasta Ozorkowa, zatwierdzonego uchwałą Rady Miejskiej w Ozorkowie z dnia 29 października 2009 rokur.<ref>Uchwała NR LII/524/09 Rady Miejskiej w Ozorkowie z dnia 29 października 2009 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Miasta Ozorkowa([[Plik:Uchwała_LII-524-09.pdf]]).</ref>.
== Historia ==
[[Plik:2-odcisk pieczeci.jpg|mały200px|thumb|prawo|ryc. 2 Odcisk pieczęci z 1919 r.]][[Plik:3-odcisk pieczeci.jpg|mały200px|thumb|prawo|ryc. 3 Odcisk pieczęci z lat 1921-1929]][[Plik:1945.jpg|mały200px|thumb|prawo|ryc. 4 Odcisk pieczęci z 1945 r.]]W latach l. 1846/1847<ref>M. Adamczewski, Herby miejskie Ozorkowa 1846/1847-2006, „Wiadomości Ozorkowskie”, Dodatek historyczny z okazji 190. rocznicy nadania praw miejskich osadzie rzemieślniczej Ozorków, s. 16.</ref> opracowany został pierwszy projekt herbu Ozorkowa. Prace nad herbem zostały rozpoczęte w związku z planami władz carskich zmierzającymi do stworzenia pełnej kolekcji herbów miast Królestwa Polskiego<ref>Tenże, Ze studiów nad heraldyką miejską powiatu zgierskiego, czyli o herbach Aleksandrowa, Głowna, Ozorkowa i Strykowa, „Zgierskie Zeszyty Regionalne, Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Zgierza”, Tom IV, Zgierz 2009, s. 106.</ref>. W polu czerwonym francuskiej nowożytnej tarczy herbu Ozorkowa z połowy XIX w., umieszczono zieloną murawę, z której wyrastał biały mur, o który oparty był przednimi łapami biały baran wspięty z czarnym krukiem na głowie. Mur symbolizował prawa miejskie, baran, a raczej jego runo, sugerowało przemysł sukienniczy, rozwijający się w mieście. Kruk został przejęty wprost ze szlacheckiego herbu Ślepowron, będącego znakiem rodziny Starzyńskich, w których ręku znajdował się Ozorków na początku XIX w. Kruk w pierwszym herbie Ozorkowa wskazywał na udział Ignacego Starzyńskiego w procesie przekształcania Ozorkowa w ośrodek przemysłowy. Zbiór ponad 450 miast Królestwa Polskiego nie został zaakceptowany przez cara. Z tego powodu herb Ozorkowa z połowy XIX w. pozostał jedynie projektem złożonym do archiwum.
Kolejny projekt herbu Ozorkowa pochodzi z 1869 r., opisać go można w następujący sposób: w polu czerwonym złota ściana pochyła z prawej pobocznicy, na którą wspina się srebrna owca ze złotym krukiem na głowie<ref>Tamże, s. 106-107.</ref>. W tej części herb z 1869 r. powtarzał rozwiązania z lat 1846/1847. Oprócz herbu miejskiego całość kompozycji dopełniają: herb guberni kaliskiej (w polu błękitnym baran biały, po bokach którego dwa kłosy złote), dodany do tarczy oraz trzy elementy zewnętrzne herbu - korona murowa nad tarczą i dwa kłosy zboża, splecione wstęgą aleksandryjską. Ten projekt również nie uzyskał akceptacji najwyższych władz Imperium<ref>M. Adamczewski, Pieczęcie urzędowe władz lokalnych z obszaru Polski centralnej. Cz. 3 Pieczęcie władz miejskich do 1950 roku, Zgierz 2010, s. 177.</ref>.
Istnieje jeszcze jeden przekaz informujący o projekcie herbu Ozorkowa z 1904 r. Tym razem opis sporządził naczelnik powiatu łęczyckiego. Godło herbu tworzyły: wrzeciono i czółenko, wskazujące na przędzalniany i tkacki przemysł. Naczelnik powiatu łęczyckiego, w wysłanym do Kalisza raporcie z 28 czerwca 1904 r., poinformował iż twórcami herbu byli „... mieszkańcy Ozorkowa...”<ref>Tenże, Ze studiów..., s. 107.</ref>. Także ten projekt znaku miejskiego nie został zatwierdzony.
W początkach XX wieku w. powstał kolejny herb Ozorkowa, najbliższy współczesnej symbolice miejskiej (ryc. 2). Projekt tego herbu mógł powstać nawet jeszcze w okresie I wojny światowej<ref>Tenże, Pieczęcie urzędowe..., s. 213, 240.</ref>, był bowiem używany już w początkach II RP. Znany jest odcisk pieczęci z 1919 r<ref>Dokument z odciskiem pieczęci z 1919 r. w zasobach IHMO. </ref>. Herb stanowiła tarcza herbowa podzielona na dwie części w słup. W polu prawym, czerwonym umieszczony został przedmiot heraldyczny, który kształtem przypomina godło szlacheckiego herbu Odrowąż, względnie Ogończyk. W herbarzu miejskim<ref>M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960, s. 263.</ref> tenże Odrowąż określany był także jako biała ostroga (w opisie herbu z 1933 r.). W polu lewym, białym znalazło się czółenko koloru najprawdopodobniej czerwonego. W latach dwudziestych XX wieku posługiwano się pieczęciami o tłoku okrągłym z wizerunkiem tegoż herbu (ryc. 3)<ref>Dokumenty z odciskiem pieczęci z wizerunkiem herbu w zasobach IHMO. </ref>. Współcześnie obowiązujący herb Ozorkowa w jednoznaczny sposób nawiązuje do heraldycznej tradycji miasta z tego okresu.
W 1933 r.<ref>M. Adamczewski, Ze studiów..., s. 112.</ref> Magistrat i Rada Miejska Ozorkowa zadecydowali o częściowej zmianie godła. Zmiany w rysunku godła miejskiego dotyczyły usunięcia z niego ostrogi. Po tej korekcie herb Ozorkowa tworzyła tarcza koloru białego z czółenkiem tkackim koloru czerwonego.
Po II wojnie światowej władze Ozorkowa posługiwały się herbem z początków II Rzeczypospolitej (ryc. 4)<ref>Dokumenty z odciskiem pieczęci z wizerunkiem herbu w zasobach IHMO.</ref>, znanym z pieczęci używanych w latach dwudziestych l. 20. XX w.
== Flaga Miasta Ozorkowa ==
== Hipotezy dotyczące pochodzenia Odrowąża we współczesnym herbie ==
[[Plik:odcisk 1932.jpg|mały200px|thumb|prawo|ryc. 5 Odcisk pieczęci z 1932 r.]]
Godło szlacheckiego herbu Odrowąż (na pieczęciach okresu międzywojennego odczytywane także jako Ogończyk) we współczesnym herbie Ozorkowa stanowi część symboliki miejskiej, choć jego powiązania z historią miasta są nikłe. Przy tworzeniu herbu zapewne wykorzystano znak rodowy żony Jana Szymona Szczawińskiego, którego rodzina w okresie staropolskim posiadała wieś Ozorków. Godło Ogończyka znalazło się na znaku miejskim z powodu błędu popełnionego przez projektujących herb. Ci bowiem uznali, iż symbolem pierwszych właścicieli Ozorkowa był Ogończyk. Taką pomyłkę mogła spowodować dekoracja heraldyczna umieszczona na płycie Reginy Sierakowskiej herbu Ogon (Ogończyk) żony Szczawińskiego w kościele pw. św. Józefa. Płyta wykonana ok. 1661 r. na zlecenie Domicelli Barbary Lubomirskiej ze Szczawińskich herbu Prawdzic dla matki Reginy Sierakowskiej herbu Ogon<ref>Tenże, Kręte ścieżki współczesnej heraldyki miejskiej w Polsce centralnej, czyli o niektórych herbach naznaczonych skazą, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, t. VII (XVIII), 2005.</ref>. Dekorację heraldyczną płyty stanowią dwa herby. Na jednym z nich, w pierwszym polu skwadrowanej tarczy herbowej, umieszczony został herb rodowy Sierakowskiej - Ogon (Ogończyk), czyli strzała grotem w górę na barku półpierścienia. Stąd genezę godła z pierwszego pola współczesnego herbu Ozorkowa wiązać można z płytą grobową i herbem rodowym żony Szczawińskiego<ref>Tenże, Herby miejskie..., s. 18.</ref>. Istotne pozostaje, w jaki sposób Ogończyk „stał się” Odrowążem. Godło szlacheckie herbu z pieczęci odciśniętych w latach dwudziestych zawiera w sobie zarówno cechy typowe dla Ogończyka, jak i dla Odrowąża. Natomiast godło na pieczęci odciśniętej w 1932 r. zawiera już typowego Odrowąża (ryc. 5)<ref>Dokumenty z odciskiem pieczęci z wizerunkiem herbu w zasobach IHMO.</ref>.
Wg Marka Adamczewskiego <ref>M. Adamczewski, Ze studiów..., s. 110.</ref>, na genezę przedmiotu przypominającego godło Odrowąża we współczesnym herbie Ozorkowa, miała wpływ interpretacja Mariana Gumowskiego, autora prac poświęconych heraldyce miejskiej. W albumie herbów miast (z lat l. 30-tych . XX w.), poza rysunkiem herbu Ozorkowa, umieszczony został komentarz, w którym podano, iż herb miasta tworzyła "...biała ostroga, a raczej Odrowąż" oraz "czerwona klamra", która była znanym nam czółenkiem tkackim<ref>M. Gumowski, Herbarz Polski, z. 1, Warszawa 1933-1934.</ref>.
We wspomnianym 1933 r., Magistrat Miasta Ozorkowa oraz Rada Miejska Ozorkowa, nie tylko zajęli się zmianą herbu i ustanowieniem nowego znaku, ale także scharakteryzowali wcześniejsze godło umieszczone na herbie powstałym u progu II RP. Według radnych w herbie Ozorkowa, podzielonym na dwie części, w polu prawym, czerwonym umieszczona była ostroga, a w polu lewym, białym - czółenko tkackie. Dokonano również interpretacji symboliki godła herbowego. Powiązano całe, dwuczęściowe godło z tkactwem ręcznym. Uznawano oba przedmioty heraldyczne za symbole włókiennictwa i tkactwa. Marek Adamczewski przyjmuje, iż wymieniona ostroga, mogła być w rzeczywistości wrzecionem wymienionym w opisie herbu miejskiego z 1904 r<ref>M. Adamczewski, tamże, s. 111.</ref>.
== Kontrowersje wokół symboliki godła w herbie Ozorkowa ==
[[Plik:6-odcisk pieczeci.jpg|mały200px|thumb|prawo|ryc. 6 Odcisk pieczęci z 2010 r.]]
Znajdujący się w polu prawym, czerwonym, przedmiot heraldyczny, określany jako Odrowąż, wymieniany tu także jako ostroga, czy też wrzeciono, może też być zupełni innym znakiem. Wg opinii historyków i regionalistów, herb Ozorkowa zawiera pomyłkę heraldyczną, gdyż w dwudziestoleciu międzywojennym błędnie właścicielom Ozorkowa przypisano herb szlachecki Odrowąż. Herb naszego miasta zawiera jeszcze jedną nieprawidłowość - błędne (z heraldycznego punktu widzenia) zestawienie elementów różnego pochodzenia - herbu szlacheckiego i symbolu przemysłowego<ref>T. Pietras, Galeria herbów miast Ziemi Łódzkiej, „Wędrownik” 2001, R. XLV, nr I (367), s. 57.</ref>. Na tej podstawie wysuwane są hipotezy, iż herb miasta w prawym polu tarczy wg pierwotnego zamysłu (z początków XX w.) twórców herbu, zawierał inny znak. Przedmiotem tym mogło być narzędzie wykorzystywane do produkcji sukienniczej. Mogła to być część kołowrotka, zwana skrzydełkiem (obejmowało szpulkę), w kształcie litery „U”, które było połączone z osią wrzeciona.
