Zmiany

<accesscontrol>Redakcja</accesscontrol>'''Getto ozorkowskie''' – getto półotwarte dla ludności żydowskiej , utworzone przez władze niemieckie w Ozorkowie, działało . Działało od wrzesień września 1941 r. do 20/21 sierpnia 1942 r. W tym okresie w getcie przebywało ok. 5 tyś tys. Żydów. [[Plik:GETTO.jpg|mały|prawo|Plan getta w Ozorkowie<ref>S. Frątczak, Piekło getta i zbrodnia Holocaustu, [w:] Wiadomości Ozorkowskie, 1992, nr 14. s. 6.</ref>]]

Powierzchnia [[Plik:GT1.jpg|mały|prawo|Wprowadzanie Żydów do getta wynosiła 8w Ozorkowie - widok od strony getta, ulica Średnia.<ref>K. Wojewoda, ''Wydarzeń okupacyjny ciąg dalszy. Widziałem-przeżyłem-pamiętam'', [w:] Wiadomości Ozorkowskie, 1998,nr 9. s. 4 ha. </ref>]]Getto ulokowano w tzw. dzielnicy [[Wiatraki]], znajdowało się w obrębie ulic: Partyzantów, Polnej i Krasickiego. Zajmowało powierzchnię 8,4 ha. Na tym obszarze mieściły się domy parterowe, przeważnie konstrukcji drewnianej<ref>E. Sowiński, P. Stanałowski, ''Brunnstadt Ghetto'', relacja świadka Stanisław FrątczakStanisława Frątczaka: "Warunki w getcie były ciężkie, absolutna ciasnota. Tam nie było budynku piętrowego […] przeważnie budynki parterowe i było ich niewiele".</ref>, resztę terenu stanowiły nieużytki rolne. Do getta prowadziły dwie bramy wejściowe, ; główna brama znajdowała się od ulicy ul. Średniej, a drugie wejście ulokowano od ulicy ul. Poprzecznej. Na terenie getta funkcjonowały<ref>G. Bielicki, ''Z dziejów Żydów w Ozorkowie'', [w:] Zgierskie Zeszyty Regionalne, T. IV, s. 81-90.</ref>: Judenrat (Rada Żydowska)<ref>Samorząd administracyjny z ograniczonymi kompetencjami pod całkowitym nadzorem niemieckich władz administracyjnych miasta Ozorkowa. Powstał jesienią 1939 r. W skład rady wchodzili: Prezes Szymon Barczyński, członkowie: Abram Lajb Rzeczkowski, Mojsze Lipman Sender Rogoziński, Jojne Beker i Awrum Bracszki.</ref> przy ulicy ul. Średniej 55, Służba Porządkowa<ref>Policja żydowska powołana na przełomie l. 1940/1941 r. W składzie komendant Wartski i jego syn oraz Parzęczeski, Krygier, Gelbartowicz, Zyscholc, Pantel, Lutowski, Aronowicz, Srebno, Śniadkiewicz. Zadaniem policji żydowskiej było m.in.: asystowanie przy przesiedleniach, utrzymywanie porządku w getcie, konwojowanie robotników przymusowych.</ref>, Arbeitsamt (Urząd Pracy)<ref>Urzędem kierował Szmul Drajhorn.</ref> oraz ambulatorium<ref>Ambulatorium działało przy Radzie Żydowskiej, lecznica była kierowana przez farmaceutę Rozensztajna. </ref>. W chwili utworzenia getta, została w nim umieszczona część społeczności żydowskiej z terenu miasta. Z uwagi na ograniczone możliwości lokalowe, pozostała część Żydów, do początków 1942 r., mieszkała jeszcze w wydzielonych częściach miasta, głównie przy ulicach Berka Joselewicza i Tadeusza Kościuszki. Do getta ozorkowskiego trafiła też ludność żydowska z Parzęczewa (200 osób) i niewielkie grupy z Kalisza, Zgierza oraz z pobliskich wsi.

Warunki bytowe w getcie były bardzo ciężkie. W jednej jednym niewielkim domu przebywało kilka rodzin. Niebywała ciasnota powodowała, że spano na zmiany. Niektórzy Żydzi zmuszeni byli przebywać jedynie pod prymitywnym zadaszeniem , czyli wiatą, narażeni na mróz , wiatr i deszcz. Stąd częste choroby i znaczna śmiertelność. Raz dziennie dostarczano zupę z brukwi lub marchwi oraz raz na tydzień trafiało do getta ok. 60 l rozwodnionych odpadów mlecznych<ref>S. Frątczak, Martyrologia ozorkowskich Żydów, '' Piekło getta i zbrodnia Holocaustu...'', [w:] Wiadomości Ozorkowskie, 1992, nr 14. s. 6.</ref>.Brak higieny powodował powstawanie chorób: tyfusu, duru brzusznego, cholery, ; te i inne choroby oraz wszechobecna wszawica i inne choroby miały wpływ na dużą śmiertelność. Pochówek zmarłych odbywał się na cmentarzu żydowskim przy ulicy ul. Sosnowej. <br />Żydzi byli zmuszani do pracy na rzecz miasta Ozorkowa; zajmowali się sprzątaniem ulic, rozbiórką zniszczonych i starych budynków (synagoga i mykwa), a także pracowali przy budowie wałów regulujących koryto rzeki Bzury. Żydowski Urząd Pracy dbał o kierowanie do robót określonej liczby Żydów, poza tym wyznaczał ilość ludności zdolnej do pracy przy przymusowych robotach poza granicami miasta Ozorkowa zgodnie z zarządzeniem władz hitlerowskich. W początkowym okresie istnienia getta, każdy, kto posiadał zawód , otrzymywał pracę poza granicami getta w zamian za kartki na żywność. Żydzi , będąc przymusowymi pracownikami na terenie miasta, każdego dnia rano opuszczali granice getta, aby wieczorem do niego powrócić<ref>E. Sowiński, P. Stanałowski, ''Brunnstadt Ghetto'', relacja świadka Stefy Szabszewicz: "Jak ktoś miał konkretny zawód , dostawał przydział pracy i mógł pracować poza terenem getta. Każdy musiał wrócić wieczorem do getta".</ref>.

Trudne warunki bytowe w getcie i obawa przed epidemiąspowodowały, spowodowały że władze hitlerowskie podjęły decyzję o stopniowej likwidacji getta. Pierwsze wywózki społeczności żydowskiej do obozu w Chełmnie nad Nerem odbyły się w marcu 1942 r. Po publicznej pokazowej egzekucji 10 kwietnia 1942 r. dokonanej na 8 Żydach na targowicy (rynek świński, inaczej zwierzęcy), tego samego dnia władze niemieckie rozpoczęły proces selekcji społeczności żydowskiej. Podział ludności odbywał się na placu szkoły podstawowej Szkoły Podstawowej nr 2 (obecnie teren Zespołu Szkół Zawodowych przy ul. Słowackiego), polegał na badaniach lekarskich, w trakcie, których dzielono ludność na dwie kategorie : A i B. Kategoria A oznaczała wywózkę do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, a kategoria B oznaczała przydatny przydatność do pracy w getcie. W ten sposób do Chełmna wysłano 3620 osób, były to przeważnie osoby stare, kobiety i dzieci do 12 roku życia. <br />Ostateczna likwidacja getta rozpoczęła się w maju 1942r., kiedy to wysłano wysyłano ludność transportami do getta w Łodzi, ostatni . Ostatni transport do Łodzi miał miejsce 20/21 sierpnia, wtedy do tamtejszego getta trafiło 1027 osób. Ludność żydowska z terenu Ozorkowa została skupiona w tzw. Kolektywie Ozorków<ref>Żydzi z Ozorkowa zostali umieszczeni w budynku szkoły przy ulicy Rybnej 21.</ref>.

 ==Przypisy== [[Kategoria:Hasła w przygotowaniuEncyklopedia]][[Kategoria:Miejsca]]